Ψηφιακή πλατφόρμα για την αρχαία Αθήνα: «Χαρτογραφώντας τις Αρχαιότητες των Αθηνών»

Ιστορία αιώνων κυλάει κάτω από τα πόδια μας και την άσφαλτο των δρόμων της πρωτεύουσας, με τη φαντασία όλων μας ωστόσο να αποδεικνύεται αδύναμη μπροστά σε αυτά τα μεγέθη. Μια δόση από τα αρχαία χρόνια και την ισχυρή πόλη-κράτος που πρωτοστάτησε σε διοικητική και πολιτική οργάνωση παίρνουμε στα σκάμματα με μνημεία μεγάλων σωστικών ανασκαφών: από το αρχαίο νεκροταφείο του Κεραμεικού μέχρι την Αρχαία Αγορά πάνω απ’ το Μοναστηράκι.

Αλήθεια, όμως, πόσο ξεκάθαρη είναι στο μυαλό μας η εικόνα μιας πόλης όπως η Αρχαία Αθήνα με οχύρωση, κρήνες και λατρευτικά κέντρα;

Ποιος μπορεί να φανταστεί ότι τα τείχη τελείωναν στη Βασιλίσσης Σοφίας, στο ύψος του Εθνικού Κήπου, ότι στο τμήμα του Ηλεκτρικού μεταξύ Πλάκας και Αγίων Ασωμάτων στο Θησείο έχουν βρεθεί τα περισσότερα ευρήματα από την εποχή του Χαλκού, καθώς και ότι κάτω από την πλατεία Συντάγματος διαπερνούν υπόγεια ρεύματα που για εκατονταετίες τροφοδοτούσαν τους πολίτες αυτής της πόλης;

Τέτοιους είδους αναπάντεχα τετ-α-τετ με την ιστορία της αρχαίας Αθήνας σε περιμένουν, εάν ξεκινήσεις μια βόλτα στο κέντρο με το κινητό στο χέρι, συγχρονισμένο στη web-mapping πλατφόρμα Χαρτογραφώντας τις Αρχαιότητες των Αθηνών – ένα πολύτιμο εργαλείο για τους ερευνητές, όσο και τους περιπατητές της πόλης που θέλουν να ανακαλύψουν βιωματικά όσα κρύβονται κάτω από την τωρινή της εμφάνιση.

Τι είναι το Χαρτογραφώντας τις Αρχαιότητες των Αθηνών

Χρειάστηκαν χρόνια και αξιέπαινη επιμονή για το αποτέλεσμα που βρίσκεται πλέον δύο κλικ μακριά, με ελεύθερη πρόσβαση. Δεδομένου του ιστορικού βάρους που φέρει στην πλάτη της η Αθήνα, πράγματι η δημιουργία ενός χάρτη με το σύνολο των σωστικών ανασκαφών που έχουν πραγματοποιηθεί ήταν χρόνιο αίτημα από πλευράς της αρχαιολογικής κοινότητας, κυρίως διότι θα διευκόλυνε ραγδαία το έργο της.

Το απαιτητικό και κοπιώδες έργο ανέλαβε η μη κερδοσκοπική οργάνωση Δίπυλον, η οποία προσεγγίζει την αρχαιολογική τοπογραφία με διεπιστημονικές μεθόδους. Η ομάδα για να προχωρήσει την έρευνα για την πλατφόρμα «Χαρτογραφώντας τις Αρχαιότητες των Αθηνών» συνεργάστηκε με πολλούς αρχαιολόγους, χαρτογράφους, τοπογράφους μηχανικούς, φιλόλογους και ειδικούς σε βάσεις δεδομένων, φτάνοντας εν τέλει σε ένα πρωτοφανές αποτέλεσμα: την αποδελτίωση όλων των σωστικών ανασκαφών που έχουν γίνει τα τελευταία 160 χρόνια σε 1.470 σημεία του κέντρου.

«Προσπαθήσαμε να αποδώσουμε σε έναν χάρτη την εικόνα της τοπογραφίας της αρχαίας Αθήνας με τη μεγαλύτερη δυνατή ακρίβεια», εξηγεί η ομάδα σε ένα από τα κείμενα της ιστοσελίδας του πρότζεκτ. «Με τη χαρτογράφηση των σωστικών ανασκαφών, σκοπός του έργου είναι η ανάδειξη των όψεων μιας εντελώς άγνωστης Αθήνας».

Στην Αρχαία Αθήνα με ξεναγό μία ψηφική πλατφόρμα

Χαρτογραφήθηκαν στο σύνολο περίπου 6.700 στρέμματα σύγχρονου αστικού χώρου, από τα Πετράλωνα και το Θησείο μέχρι το Κολωνάκι και από το Μεταξουργείο έως τον Νέο Κόσμο. «Αντιστοιχεί στο τμήμα εκείνο της αρχαίας πόλης που περιέκλειαν στα όριά τους το Θεμιστόκλειο και το Βαλεριάνειο τείχος με μία εξωτερική περιμετρική ζώνη πλάτους 500 μέτρων», διευκρινίζουν οι ερευνητές της ομάδας Δίπυλον.

Μία επιλογή είναι η ελεύθερη περιπλάνηση με φιλοσοφία flaneur που επιθυμεί να βουτήξει στα κεφάλαια του βιβλίου «Αθήνα», χωρίς πολύ σκέψη και προετοιμασία. Αλλά το ουσιαστικό προτέρημα που κάνει καινοτόμα και εξαιρετικά χρήσιμη την όλη προσπάθεια της web-mapping πλατφόρμας είναι η αναλυτική ταξινόμηση που εμπεριέχει: ο επισκέπτης μπορεί να περιηγηθεί στον ιστό της πόλης ανά ιστορική περίοδο, είτε ανά είδος και χρήση μνημείου που έχει εντοπιστεί, πχ δρόμοι, κτίρια, λουτρά, αγορές. Ανάλογα με όσα επιλέξει στα φίλτρα, αποκαλύπτεται ο αντίστοιχος χάρτης.

Η ψηφιακή πλατφόρμα είναι διαθέσιμη σε ελληνικά και αγγλικά, ενώ επόμενος στόχος είναι να διευρυνθεί η χαρτογράφηση προς τα νοτιοδυτικά και τα βορειοδυτικά, όπου βρίσκεται και η πολύτιμη για την ιστορία Ακαδημία των Αθηνών στον Κολωνό. Μέγας δωρητής για την υλοποίηση της πλατφόρμας ήταν το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος.