Αυτό είναι το σχέδιο του νέου ΕΣΠΑ 2021-2027

Στις Βρυξέλλες βρίσκεται εδώ και λίγες ημέρες το τελικό κείμενο για το πως η ελληνική Κυβέρνηση σκοπεύει να αξιοποιήσει τα 20 δισ. ευρώ που αναμένεται να εισρεύσουν την περίοδο 2021-2027, μέσω του νέου ΕΣΠΑ. Το τελικό κείμενο, το οποίο εστάλη στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή εντός του χρονοδιαγράμματος που είχε τεθεί, κινείται πάνω στις κατευθυντήριες γραμμές της ανατεθείσας από το Υπουργείο Ανάπτυξης και Επενδύσεων μελέτης του Ο.Ο.Σ.Α. και "εστιάζει σε έργα και δράσεις υψηλής προστιθέμενης αξίας, με ισχυρό αναπτυξιακό αποτύπωμα και πολλαπλασιαστικά οφέλη τόσο για την κοινωνία όσο και για την οικονομία, και με κύριο παρονομαστή τη διαφάνεια, την ενεργοποίηση όλων των διαύλων επικοινωνίας και τη συνεχή και ουσιαστική συνεργασία όλων των εμπλεκόμενων φορέων", αναφέρουν στο capital.gr, πηγές του υπουργείου Ανάπτυξης και Επενδύσεων. 

Πρόκειται για ένα σχέδιο, το οποίο, σύμφωνα με τον Γενικό Γραμματέα Δημοσίων Επενδύσεων και ΕΣΠΑ, Δημήτρη Σκάλκο, "ισορροπεί ανάμεσα σε μια ευέλικτη δομή και στον αποτελεσματικό συντονισμό όλων των συναρμόδιων φορέων, με τους κοινοτικούς πόρους να κατευθύνονται στις πραγματικές ανάγκες της κοινωνίας και της οικονομίας". Και αποτελεί, όπως αναφέρει ο ίδιος στο Capital.gr "βασικό βήμα για τον οριστικό μετασχηματισμό της οικονομίας και τη γόνιμη μετάβαση σε μία βιώσιμη, κυκλική, ψηφιακή και πράσινη ανάπτυξη, όπως χαρακτηριστικά είχε υπογραμμίσει ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης στην ομιλία του στο Εθνικό Αναπτυξιακό Συνέδριο για τη νέα προγραμματική περίοδο". 

Στις μεγάλες αλλαγές του νέου ΕΣΠΑ περιλαμβάνεται αυτή της αποκέντρωσης. Εν αντιθέσει με ό,τι συνέβαινε σε όλα τα προηγούμενα ΕΣΠΑ στην Ελλάδα - μαζί με τα αντίστοιχα της Ιρλανδίας – πλέον, στο νέο ΕΣΠΑ, οι 13 περιφέρειες θα μπορούν να διαχειριστούν σημαντικά αυξημένους πόρους, που αντιστοιχούν περίπου στο 1/3 των συνολικών πόρων του ΕΣΠΑ. 

"Βασικό ζητούμενο είναι η αυτονομία των περιφερειών στο πλαίσιο της αποτελεσματικής πολυεπίπεδης διακυβέρνησης που προωθεί η κυβέρνηση", αναφέρουν Κυβερνητικές πηγές.

Ποιοι είναι όμως οι βασικοί στόχοι για τη νέα προγραμματική περίοδο, που θα κατευθυνθούν τα κεφάλαια και ποια η αρχιτεκτονική του νέου ΕΣΠΑ; Ο προϋπολογισμός της νέας προγραμματικής περιόδου, ο οποίος δεν έχει ακόμη "κλειδώσει" για καμμία χώρα της ΕΕ, προβλέπεται αυξημένος από την αρχική πρόταση της Επιτροπής του 2018 για το Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο, με την κοινοτική συνδρομή να υπολογίζεται στα 20 δισ. ευρώ, αναφέρουν πηγές από τις Βρυξέλλες. Επίσης, αναμένεται η οριστικοποίηση για την κατανομή και τις προϋποθέσεις των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης, απ’ όπου θα φανεί πόσοι πόροι θα προστεθούν στο τρέχον ΕΣΠΑ την τριετία-2021-2027, και πώς οι λοιποί πρόσθετοι πόροι/εργαλεία/Ταμεία θα συνδυαστούν με το νέο ΕΣΠΑ 2021-2027.

Στην ψηφιακή μετάβαση το 1/5 των νέων κεφαλαίων

Σημαντικό βάρος θα δοθεί στην ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων (τωρινό πρόγραμμα ΕΠΑνΕΚ), ο προϋπολογισμός του οποίου ενισχύεται κατά 50%, με σημαντικό μέρος των κοινοτικών πόρων να κατευθύνεται στο νέο επιχειρησιακό πρόγραμμα για τον ψηφιακό μετασχηματισμό. Επίσης, το επιχειρησιακό πρόγραμμα για την απασχόληση και την εκπαίδευση παρουσιάζει εξίσου σημαντική αύξηση, όπως και εκείνο του περιβάλλοντος, με απώτερο στόχο την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και το οποίο πλέον θα περιλαμβάνει ενέργεια και πολιτική προστασία.

Ειδικότερα, ο πρώτος στόχος αφορά στην ανταγωνιστική οικονομία και την ψηφιακή μετάβαση, για την οποία, προτείνεται να απορροφήσει το 20,3% των πόρων. Τα κεφάλαια αυτά θα κατευθυνθούν στη διασύνδεση της έρευνας με τον παραγωγικό ιστό της χώρας, στην προσαρμογή της ελληνικής βιομηχανίας στο νέο ανταγωνιστικό περιβάλλον με τη δημιουργία αξίας σε όλα τα πεδία του επιχειρείν, στην ενδυνάμωση της καινοτομικής ικανότητας των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, στη διευκόλυνση της πρόσβασης στη χρηματοδότηση, στη διεύρυνση του εύρους των χρηματοδοτικών εργαλείων με τη δημιουργία ενός θεσμικού περιβάλλοντος φιλικού προς τις επιχειρήσεις, και στον ψηφιακό μετασχηματισμό της ελληνικής δημόσιας διοίκησης, του κράτους και της οικονομίας.

Ο δεύτερος στόχος πολιτικής εστιάζει στο περιβάλλον, την ενέργεια και την πολιτική προστασία, όπου θα κατευθυνθεί πάνω από 1/4 των κονδυλίων (ποσοστό 26.1%). Τα κεφάλαια θα κατευθυνθούν στην πράσινη οικονομία μέσω της προώθησης της δίκαιης μετάβασης σε καθαρές μορφές ενέργειας, των πράσινων επενδύσεων, της κυκλικής οικονομίας, της προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή, της πρόληψης και της διαχείρισης των κινδύνων. Απώτερος στόχος όπως λέει και ο Γιάννης Τσακίρης, "να μετατρέψουμε την απειλή της κλιματικής αλλαγής σε ευκαιρία"

Οι μεταφορές και τα ευρυζωνικά δίκτυα, που προβλέπεται να απορροφήσουν το 15,3% των κονδυλίων, αποτελούν τον τρίτο στόχο πολιτικής, ο οποίος εστιάζει στην ανάπτυξη ενός ασφαλούς, συνεκτικού και διαλειτουργικού συστήματος σιδηροδρομικών μεταφορών υψηλής ποιότητας, στην εξασφάλιση προσβασιμότητας και στη βέλτιστη χρήση των αυτοκινητοδρόμων, των θαλάσσιων λιμένων και των αεροδρομίων της Ελλάδας με την κατασκευή τμημάτων και συνδέσεων που απουσιάζουν από το δίκτυο και αφετέρου στην προώθηση σειράς μεσοπρόθεσμων πρωτοβουλιών και δράσεων οι οποίες στοχεύουν στη δημιουργία ενός σύγχρονου ψηφιακού περιβάλλοντος τόσο για τους πολίτες όσο και τις επιχειρήσεις της χώρας, με την υλοποίηση επενδύσεων σε ταχέα και υπερταχέα ευρυζωνικά δίκτυα, σε ανοιχτά ασύρματα δίκτυα για την πρόσβαση όλων στο διαδίκτυο, καθώς και με την ανάπτυξη σύγχρονων δικτυακών υποδομών, συμπεριλαμβανομένων των δικτύων οπτικών ινών και των δικτύων 5G.  

Τέταρτος στόχος πολιτικής είναι η απασχόληση, η εκπαίδευση και η κοινωνική προστασία (συμπεριλαμβανομένων των υποδομών υγείας και παιδείας), όπου με βάση την πρόταση που έχει καταθέσει η Ελληνική Κυβέρνηση προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, θα κατευθυνθεί το 31.9% των κεφαλαίων. Στόχος οι ίσες ευκαιρίες και η ισότιμη πρόσβαση στην αγορά εργασίας (ιδίως γυναικών, νέων και μακροχρόνιων ανέργων) και η κοινωνική σύγκλιση, η ποιοτική και χωρίς αποκλεισμούς εκπαίδευση, η κατάρτιση και στη διά βίου μάθηση, η κοινωνική προστασία και η ένταξη ευάλωτων κοινωνικών ομάδων και ατόμων που αντιμετωπίζουν κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού, η αντιμετώπιση της υλικής στέρησης και ο συστημικός εκσυγχρονισμό των αντίστοιχων θεσμών. Επιπρόσθετα, ο συγκεκριμένος στόχος πολιτικής θα επικεντρωθεί στην εφαρμογή ολοκληρωμένων μέτρων που αφορούν μεταξύ άλλων τη στέγαση και τις κοινωνικές υπηρεσίες και την εξασφάλιση ισότιμης πρόσβασης στην υγειονομική περίθαλψη, συμπεριλαμβανομένης και της πρωτοβάθμιας υγειονομικής περίθαλψης.

Πέμπτος στόχος πολιτικής είναι οι ολοκληρωμένες χωρικές παρεμβάσεις και η αστική ανάπτυξη -προβλέπεται να απορροφήσει το 5,3% των κονδυλίων-, στον οποίον δίδεται προτεραιότητα στην ενίσχυση της ολοκληρωμένης κοινωνικής, οικονομικής και περιβαλλοντικής τοπικής ανάπτυξης, με έμφαση στη Βιώσιμη Αστική Ανάπτυξη, της πολιτιστικής κληρονομιάς, του τουρισμού, κ.ά..

Όλοι οι προαναφερθέντες στόχοι αποτυπώνονται στα έξι επιχειρησιακά (τομεακά) προγράμματα του νέου ΕΣΠΑ : (1) Ανταγωνιστικότητα – Επιχειρηματικότητα, (2) Ανθρώπινο δυναμικό – Καταρτίσεις – Εκπαίδευση – Ενεργητικές πολιτικές απασχόλησης, (3) Ψηφιακός μετασχηματισμός (το σύνολο των ψηφιακών και ευρυζωνικών, πλην της επιχειρηματικότητας), (4) Ενιαίο σχέδιο δίκαιης αναπτυξιακής μετάβασης, (5) Περιβάλλον – Ενέργεια – Κλιματική αλλαγή (συμπεριλαμβανομένης της πολιτικής προστασίας) και (6) Μεταφορές. Ακολουθούν τα 13 περιφερειακά προγράμματα της χώρας, καθώς και τα προγράμματα εδαφικής συνεργασίας (Interreg).

Αναφορικά με την κατάρτιση του ΕΣΠΑ 2021-2027 πέρα από την μελέτη του ΟΟΣΑ ο κ. Σκάλκος σημειώνει πως: "αποτελεί προϊόν διεξοδικού διαλόγου με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς. Το νέο στρατηγικό κείμενο βασίσθηκε στο Εθνικό Πρόγραμμα Μεταρρυθμίσεων, τις Ειδικές Συστάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Ελλάδα, καθώς και τις επιμέρους στρατηγικές που διαθέτει η χώρα, πολλές από τις οποίες αποτελούν αιρεσιμότητες για την επόμενη προγραμματική περίοδο. Αναπόσπαστο κομμάτι της νέας στρατηγικής του ΕΣΠΑ αποτελεί, επίσης, το Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ), το οποίο αποτελεί ένα λεπτομερειακό χάρτη για την επίτευξη συγκεκριμένων ενεργειακών και κλιματικών στόχων με ορίζοντα υλοποίησης το 2030".