Δημιουργούνται δύο επιτόπια μουσεία στους σταθμούς του Μετρό Θεσσαλονίκης

Δυο in situ μουσεία, σε ειδικούς χώρους που θα παραχωρηθούν από την Αττικό Μετρό στο Υπουργείο Πολιτισμού, θα δημιουργηθούν για να φιλοξενήσουν τα πολύτιμα ευρήματα που αποκαλύφθηκαν στο πλαίσιο των ανασκαφών και αρχαιολογικών ερευνών στον σταθμό Βενιζέλου του Μετρό της Θεσσαλονίκης.

Αυτό ανακοίνωσε την περασμένη εβδομάδα από τη Θεσσαλονίκη η Υπουργός Πολιτισμού κ. Λίνα Μενδώνη. Όπως είπε, οι αρχαιολογικές έρευνες και η απόσπαση σημαντικών αρχαιοτήτων στο σταθμό Βενιζέλου ολοκληρώθηκαν και αναμένεται η μελέτη για την επανεγκατάστασή τους.

Σύμφωνα με την κ. Μενδώνη, οι ειδικά διαμορφωμένοι αυτοί χώροι θα είναι επισκέψιμοι και δεν αναφέρονται μόνο στις πολύτιμες αρχαιότητες που βρέθηκαν στην περιοχή και οι οποίες θα είναι ανοιχτές στο κοινό αλλά και στα εργαστήρια συντήρησης και τους αποθηκευτικού χώρους που θα είναι πλέον ορατοί. Εκεί θα τοποθετηθεί και το τμήμα της διασωζόμενης κεντρικής λεωφόρου από τη ρωμαϊκή εποχή, της λεγόμενης Decumanus, μήκους 77 μέτρων, που αποσπάσθηκε από τον σταθμό Αγία Σοφία. Αναφερόμενο στον συγκεκριμένο σταθμό του Μετρό και στις ανασκαφικές εργασίες η κ. Μενδώνη επιβεβαίωσε ότι υπήρξαν καταστροφές λέγοντας ότι αν δεν συνέβαινε αυτό, ενδεχομένως να μην υπήρχαν τόσες αντιδράσεις στη συνέχεια από τους αρχαιολόγους αναφορικά με την απόσπαση των αρχαιοτήτων στον σταθμό Βενιζέλου.

Η Υπουργός διαβεβαίωσε ότι θα γίνουν με την απαραίτητη μέριμνα όλες οι μελέτες ώστε να περατωθεί με επιτυχία η επανεγκατάσταση των αποσπασμένων αρχαιοτήτων, με τους αρχαιολόγους βέβαια να επιμένουν ότι δεν πρόκειται για την ίδια περίπτωση αλλά για χώρο ενιαίο, κάτι που επιβεβαίωσε και η Υπουργός λέγοντας πως “δεν έχουμε πουθενά άλλον τέτοιον αντίστοιχο αρχαιολογικό χώρο”.

Εξήγησε ότι οι μελέτες επανατοποθέτησης και ανάδειξης θα εισαχθούν στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο εντός του επόμενου Νοεμβρίου, και η υλοποίηση της επαναφοράς των αρχαιοτήτων στον σταθμό Βενιζέλου θα ξεκινήσει εντός του α’ τριμήνου 2023.

Επίσης αμφορείς, λάρνακες και άλλα κινητά ευρήματα θα εκτεθούν σε προθήκες στους σταθμούς Πλατεία Δημοκρατίας, Αγίας Σοφίας, Σιντριβάνι και Φλέμινγκ του Μετρό Θεσσαλονίκης μαζί με φωτογραφίες και προβολές που θα αποτυπώνουν την ανασκαφική διαδικασία.

Το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο έδωσε ομόφωνα το «πράσινο φως» για την ανάδειξη ενός ενδεικτικού αριθμού των κινητών ευρημάτων που ανακαλύφθηκαν κατά τη διάρκεια των ανασκαφών του μετρό σε κάθε έναν από τους τέσσερις σταθμούς.

Στον σταθμό της Πλατείας Δημοκρατίας θα τοποθετηθούν σε προθήκη 18 ακέραιοι αμφορείς με τον τρόπο που βρέθηκαν στις ανασκαφές και μια μαρμάρινη ενεπίγραφη σαρκοφάγος των ρωμαϊκών χρόνων από το νεκροταφείο που ανακαλύφθηκε. Στους τοίχους του σταθμού θα τοποθετηθούν φωτογραφίες και εποπτικό υλικό από τη διαδικασία της ανασκαφής και των ευρημάτων της.

Εκτός από τα ευρήματα στον σταθμό Αγία Σοφία τα οποία, όπως επεσήμανε η Υπουργός Πολιτισμού κάνουν τους αρχαιολόγους να «μιλούν για οικοδομήματα αντίστοιχα των αυτοκρατορικών της Κωνσταντινούπολης», τα οποία άλλα αποσπάστηκαν άλλα παρέμειναν στη θέση τους και κάποια, δυστυχώς, υπέστησαν καταστροφές, τα ευρήματα στον σταθμό Βενιζέλου αποτελούν ουσιαστικό συμπλήρωμά τους καθώς μιλάμε για ένα τεράστιας σημασίας μνημειακό σύνολο.

Στο επίκεντρο αυτής της τοποθεσίας δεσπόζει μια επιβλητική πλακόστρωτη λεωφόρος της ρωμαϊκής περιόδου, η περίφημη decumanus maximus  που βρέθηκε κατά τις ανασκαφές στην Αγία Σοφία, με ένα τμήμα της να αποκαλύπτεται σχεδόν άθικτο, και αυτό είναι που αναμένεται να εκτεθεί στο κοινό ώστε να το δει και να το θαυμάσει από κοντά. Η λεωφόρος αυτή καταδεικνύει την ύπαρξη ενός ιδιαίτερα ανθηρού εμπορικού κέντρου στην περιοχή που λειτουργούσε ανελλιπώς από τον 4ο μ.Χ αιώνα μέχρι τα βυζαντινά χρόνια.

Σύμφωνα με το protothema.gr, οι αρχαιολογικές εργασίες που ολοκληρώθηκαν πρόσφατα στην περιοχή και έφτασαν μέχρι τα κατώτερα στρώματα, αυτοί οι κεντρικοί δρόμοι διέτρεχαν άλλους πολύτιμους χώρους όπως εργαστήρια και κατοικίες αλλά και άλλα κοινωφελή έργα που έμειναν επί αιώνες στην περιοχή και αποτέλεσαν τη βασική πολιτιστική ουσία της πόλης. Είναι εντυπωσιακό μάλιστα ότι αυτή η Μέση οδός δεν άλλαξε ιδιαίτερα αναφορικά με τη ρυμοτομία της στο πέρας των αιώνων, κάτι σπάνιο που επιβεβαιώνει και την σπουδαιότητά της. Μάλιστα οι αρχαιολόγοι λένε ότι φαίνονται ακόμα τα ίχνη από τις άμαξες που περνούσαν από πάνω.

Τα αρχαία που βρέθηκαν στον σταθμό Βενιζέλου

Εξίσου εντυπωσιακό είναι το τετράπυλο με οκτώ πεσσούς που βρέθηκε ως αποδεικτικό ότι εκεί υπήρχαν καταστήματα και στοές, ότι ήταν δηλαδή το εμπορικό κέντρο της περιοχής ενώ πάνω στις μαρμάρινες πλάκες εντοπίστηκαν ίχνη από επιτραπέζια παιχνίδια! Παρότι οι αρχαιολόγοι διαξιφίζονται ακόμα για το κατά πόσο το κυρίως εμπορικό κέντρο ήταν στο σταθμό Βενιζέλου ή στον σταθμό Αγίας Σοφίας, ουσιαστικά τα δυο αυτά κέντρα ενώνονται αποκαλύπτοντας εκτός από τη λεωφόρο μια σειρά από πυκνοδομημένα οικοδομικά τετράγωνα, δηλαδή τις γειτονιές της βυζαντινής αγοράς της πόλης.

Στην τεράστια σημασία αυτού του κέντρου ως ενός ενιαίου συνόλου αναφέρθηκε η Υπουργός Πολιτισμού, λέγοντας σχετικά πως “Στην πραγματικότητα, λοιπόν, από τον Σταθμό Βενιζέλου και τον Σταθμό της Αγίας Σοφίας τεκμαίρεται ένας ευρύς αστικός σχεδιασμός του δημόσιου χώρου που συντελέστηκε τον 6ο αιώνα και υλοποιήθηκε με αυτοκρατορική εντολή. Ανεγέρθηκαν πλατείες πάνω στα ερείπια παλαιότερων δημοσίων και ιδιωτικών πολυτελών κτηριακών συγκροτημάτων των ρωμαϊκών χρόνων και της ύστερης αρχαιότητας, ενώ αργότερα κατά τη μέση και ύστερη βυζαντινή περίοδο, στην ίδια περιοχή θα λειτουργήσει η βυζαντινή αγορά της πόλης.

Καταστήματα και εργαστήρια κεραμικών, αργυροχρυσοχοΐας, μεταλλουργίας, υαλουργίας, θα καταλάβουν τον άλλοτε δημόσιο χώρο” εξηγώντας πως ακριβώς λειτουργούσε στους αιώνες αυτό το εμπορικό κέντρο διατηρώντας την ίδια λειτουργία. Μάλιστα η γνωστοποίηση πως “Εκτός των τειχών έχουμε εκτεταμένα νεκροταφεία, τα οποία ήλθαν στο φως και στον Σταθμό Δημοκρατίας και στον Σταθμό Συντριβανίου και στον Νέο Σιδηροδρομικό Σταθμό, και στο Φλέμινγκ” οδηγεί στο συμπέρασμα πως τελικά στο πλαίσιο της κατασκευής του Μετρό διενεργήθηκε η μεγαλύτερη ανασκαφική έρευνα αστικού χαρακτήρα που έχει ποτέ πραγματοποιηθεί στη Θεσσαλονίκη αλλά και στη χώρα μας.

Τα αρχαία που βρέθηκαν στον σταθμό Αγίας Σοφίας

Όπως τόνισε χαρακτηριστικά η Υπουργός “η συγκεκριμένη έρευνα ξεπερνά κατά πολύ την αντίστοιχη του Μητροπολιτικού Σιδηροδρόμου Αθηνών και συμβάλλει στην αναδιήθηση και στην τεκμηρίωση της ιστορίας της πόλης από την εποχή της ίδρυσής της στα χρόνια του Κασσάνδρου έως τις αρχές του 20ου αιώνα”.

Πρόκειται για μια τεράστια έκταση που αγγίζει τα 5000 τ.μ,-μόνο στον σταθμό του Βενιζέλου η έκταση είναι 1.260 τ.μ-με εργασίες που σε κάθε στρώμα έφερνε στο φως διαφορετικούς, πολύτιμους θησαυρούς: από κατάλοιπα λεωφόρων, εμπορικών καταστημάτων και κατοικιών μέχρι ελληνιστικές και ρωμαϊκές αρχαιότητες του 3ου μ.Χ αιώνα αλλά και του 2ου αιώνα π.Χ. Πρόκειται μεταξύ άλλων για χάλκινους θησαυρούς, για βραχιόλια, δακτυλίδια και πάσης λογής κοσμήματα που φανερώνουν το διαχρονικό χαρακτήρα της αργυροχρυσοχοΐας καθώς και αγγεία, λυχνάρια, μυροδοχεία και ειδώλια, αγνύθες και πολλά άλλα που μένουν να καταγραφούν με ακρίβεια φτάνοντας μέχρι την ελληνιστική Θεσσαλονίκη του Κασσάνδρου η οποία θεμελιώθηκε το 315/316 π.Χ.

Τα επιτόπια μουσεία

Στα πρωτότυπα μουσεία που αναμένεται να διαμορφωθούν στους ειδικούς χώρους που θα παραχωρηθούν από την Αττικό Μετρό στο crossover που θα βρίσκεται μπροστά από τους χώρους της Βιβλιοθήκης του ΑΠΘ, μεταξύ των σταθμών Συντριβάνι και Πανεπιστήμιο αλλά και στο κτήριο Α3 του πρώην στρατοπέδου Παύλου Μελά, εντός του Μητροπολιτικού Πάρκου- θα εκτεθούν όπως τονίστηκε από την Υπουργό όχι μόνο το 77 μέτρων τμήμα της Decumanus που αποσπάσθηκε από την ‘Αγία Σοφία’ αλλά και οι αρχαιότητες ενώ θα είναι εμφανείς στο κοινό όπως ορατά θα είναι και τα εργαστήρια συντήρησης αλλά και οι αποθηκευτικοί χώροι.

Τα αρχαία που βρέθηκαν στον σταθμό Σιντριβάνι

Μάλιστα το ειδικό μουσείο που θα κατασκευασθεί στο κτίριο Α3 του πρώην στρατοπέδου Μελά, θα εξιστορεί την ιστορία της πόλης και σε αυτό θα εκτίθενται αρχαιότητες, με το γνωστό τρόπο, είτε μεμονωμένες είτε σε βιτρίνες. Η αρχαιολογική μελέτη έχει ήδη εγκριθεί από το ΚΑΣ και η κατασκευή του μουσείου αναμένεται να περατωθεί, όπως γνωστοποίησε σχετικά η Υπουργός από το ΕΣΠΑ 2021-2027. Όσον αφορά το χρονοδιάγραμμα της αποπεράτωσης του η κ. Μενδώνη εκτίμησε ότι θα απαιτούνται περί τα έξι χρόνια άπαξ και παραδοθεί το κέλυφος του μεγάλου κτηρίου και προχωρήσουν οι μελέτες.

“Η είσοδος στο συγκεκριμένο υπόγειο μουσειακό χώρο θα είναι πολύ κοντά στο αυστηρό κτίριο του μοντερνισμού της κεντρικής βιβλιοθήκης του ΑΠΘ για αυτό θα σεβαστεί απολύτως την ιστορία και την αρχιτεκτονική της πόλης, θα δημιουργήσει όμως ένα landmark για την πόλη” τόνισε σχετική η Υπουργός λέγοντας πως μια ματιά στις παρεμβάσεις εντός των άλλων σταθμών όπως Δημοκρατία, Σιντριβάνι, Φλέμινγκ αρκεί για να καταλάβει κανείς ποια θα είναι η λογική της έκθεσης την ώρα που όλοι περιμένουν να δουν τι θα γίνει με τις μελέτες που θα προβλέπουν την επανατοποθέτηση των αποσπασμένων αρχαιοτήτων και με ποιον ακριβώς τρόπο, όπως απαιτεί η σπουδαιότητα ενός τέτοιου αρχαιολογικού χώρου.