Μνημείο των Αέρηδων: Ο αρχαιότερος μετεωρολογικός σταθμός του κόσμου βρίσκεται στην Ελλάδα

Η ομορφιά των οκτώ ανέμων προσωποποιημένη! Ο Έλγιν ήθελε να μεταφέρει ολόκληρο τον Πύργο στη Βρετανία, ωστόσο οι Δερβίσιδες το θεωρούσαν ιερό κι έτσι δεν του το επέτρεψαν  

Το πιο ξακουστό μνημείο στο κέντρο της Αθήνας είναι βεβαίως ο Παρθενώνας στην Ακρόπολη. Όμως το κέντρο της πρωτεύουσας έχει πολλά μνημεία και αξιοθέατα, που αξίζει να επισκεφτεί κανείς ακόμη και αν κάνει διακοπές στην πόλη του.

Ένα από αυτά είναι οι περίφημοι Αέρηδες ή Μνημείο των Αέρηδων ή Πύργος των Ανέμων, στην Πλάκα.

Πρόκειται για ένα μνημείο του 1ου π.Χ. Αιώνα. Ο οκταγωνικός πύργος, ύψους 13,5 μέτρων είναι κατασκευασμένος από το γνωστό πεντελικό μάρμαρο.

Το μνημείο κατασκεύασε ο αστρονόμος Ανδρόνικος από την Κύρρο της Μακεδονίας (γι’ αυτό και ονομάζεται κάποιες φορές Ωρολόγιο του Κυρρήστου).

Μέχρι σήμερα δεν είναι γνωστός ο ακριβής λόγος ανέγερσής του, καταμεσής της Ρωμαϊκής Αγοράς.

Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των αρχαιολόγων πάντως μάλλον πρόκειται για ένα είδος μετεωρολογικού σταθμού, που λειτουργούσε και σαν ρολόι ώρας, που πιθανόν να αξιοποιούσαν οι έμποροι της εποχής για να υπολογίζουν την ώρα αλλά και τους ανέμους που επικρατούσαν κι επηρέαζαν τα εμπορικά δρομολόγια με τα οποία έφταναν τα προϊόντα τους στις τότε αγορές του κόσμου.

Στη κορυφή της στέγης υπήρχε ορειχάλκινος ανεμοδείκτης υπό μορφή Τρίτωνα, ο οποίος περιστρεφόμενος έδειχνε, κρατώντας δείκτη, την κατεύθυνση ενός από τους οκτώ κύριους ανέμους. Οι άνεμοι, προσωποποιημένοι, φέρονται ανάγλυφοι να ίπτανται (φτερωτοί) στο άνω μέρος της κάθε πλευράς του πύργου, φέροντας ο καθένας και ιδιαίτερο σύμβολο. Τα ονόματά τους είναι χαραγμένα κάτω από το αντίστοιχο τμήμα του οκταγωνικού γείσου, και είναι: ο Βορρέας (βόρειος), ο Καικίας (βορειοανατολικός), ο Απηλιώτης (ανατολικός), ο Εύρος (νοτιοανατολικός), ο Νότος (νότιος), ο Λιψ (Λίβας, νοτιοδυτικός), ο Ζέφυρος (δυτικός), και ο Σκίρων (βορειοδυτικός). Κάτω δε από κάθε προσωποποίηση, εγχάρακτες ακτίνες κατά διάφορους σχηματισμούς αποτελούσαν αυτούσια ηλιακό ρολόι.

Στο εσωτερικό του Πύργου υπήρχε ένα υδραυλικό ρολόι, που μετρούσε την ώρα τις μέρες που δεν είχε ηλιοφάνεια αλλά και τη νύχτα.

Ειδικότερα για τον υπολογισμό της ώρας σε ανήλιες ημέρες υπήρχε μέσα στο κτίσμα ιδιαίτερη εγκατάσταση υδραυλικού ρολογιού. Αυτό οδηγεί στο συμπέρασμα πως ο κατασκευαστής του μνημείου συνδύασε τις εφευρέσεις προηγουμένων κατασκευαστών ρολογιού, όπως του Αρχιμήδη, του Κτησίβιου και του Φίλωνα. Μάλιστα, όπως σημειώνει ο Ουάρρωνας, στη νότια πλευρά του οικοδομήματος υπήρχε δοχείο κυλινδρικού σχήματος με νερό που παρεχόταν μέσω αγωγού από πηγή της βόρειας πλευράς της Ακρόπολης. Ο δε Βιτρούβιος ονομάζει το μνημείο αυτό «Πύργο των Ανέμων» και το περιγράφει με πολλές λεπτομέρειες. Τέλος, το μνημείο κατατάσσεται στον κορινθιακό ρυθμό (εκ των κιονοκράνων) ενώ το εσωτερικό του στον δωρικό ρυθμό (βαρύ αυστηρό). Συνέχεια του κτιρίου ΝΑ ήταν το Αγορανομείο επί πολυβάθμιτης μαρμάρινης βάσης.

Στους χριστιανικούς χρόνους, οι Αέρηδες έγιναν εκκλησία και στον περιβάλλοντα χώρο φτιάχτηκε ένα νεκροταφείο.

Όταν οι Τούρκοι ανακατέλαβαν την Αθήνα, το 18ο αιώνα, το μνημείο έγινε τόπος προσευχής για το Τάγμα των Δερβίσιδων του Μεβλεβί και πήρε την ονομασία «τεκές του Μπραΐμη». Τότε ανοίχτηκαν και τα παράθυρα που υπάρχουν μέχρι σήμερα. Χάριν στους Μεβλεβήδες Δερβίσιδες, το μνημείο έμεινε στην Ελλάδα και γλύτωσε από τον Έλγιν. Ο Λόρδος Έλγιν ήθελε να μεταφέρει ολόκληρο το κτίσμα στη Βρετανία αλλά οι Μεβλεβήδες δεν το επέτρεψαν.

Μετά την απελευθέρωση της Ελλάδας, οι Αθηναίοι πίστευαν ότι ο ναός ήταν αφιερωμένος στο θεό των ανέμων, Αίολο, εξ ου και η ονομασία της οδού Αιόλου.

Μετά από εργασίες συντήρησης και αναστήλωσης, το μνημείο είναι πλέον επισκέψιμο για το κοινό.