mob.png)
Με τα ποσοστά ανακύκλωσης να παραμένουν κολλημένα γύρω στο 20% και μόλις 8 από τους 14 ΦΟΔΣΑ να έχουν ολοκληρώσει τη διαδικασία πιστοποίησης, ενώ οι υπόλοιποι 6 βρίσκονται ακόμη σε αναμονή, η ΡΑΑΕΥ έχει μπροστά της πολύ δρόμο. Την ίδια στιγμή, οι καθυστερήσεις στην αναθεώρηση των Περιφερειακών Σχεδίων Διαχείρισης Αποβλήτων (ΠΕΣΔΑ) επιβραδύνουν κρίσιμα έργα στη διαχείριση απορριμμάτων, ενώ παράλληλα πρέπει να επιταχυνθεί η μετατροπή των υφιστάμενων Μονάδων Επεξεργασίας Αποβλήτων (ΜΕΑ) σε Μονάδες Ανακύκλωσης και Ανάκτησης (ΜΑΑ).
Η ΡΑΑΕΥ στοχεύει στον εκσυγχρονισμό του συστήματος διαχείρισης αποβλήτων στην Ελλάδα, μέσα από ένα φάσμα μέτρων που καλύπτουν τη διοίκηση, την τεχνολογία, την οικονομική βιωσιμότητα και το ρυθμιστικό πλαίσιο.
Διοικητική αναδιοργάνωση των ΦοΔΣΑ
Η ΡΑΑΕΥ προτείνει μια βαθιά αναδιάρθρωση στη διοικητική λειτουργία των ΦοΔΣΑ, με στόχο την αύξηση της διαφάνειας και της αποτελεσματικότητας. Σήμερα, η διαχείριση των αποβλήτων στην Ελλάδα χαρακτηρίζεται από κατακερματισμό αρμοδιοτήτων, αλληλοεπικαλύψεις ρόλων και ανομοιογενή επίπεδα τεχνογνωσίας μεταξύ των ΦοΔΣΑ, γεγονός που δημιουργεί σημαντικές δυσλειτουργίες στο σύστημα. Σε αρκετές περιπτώσεις, οι φορείς στερούνται των απαραίτητων υποδομών και πόρων, ενώ οι οικονομικές τους αδυναμίες οδηγούν σε αδυναμία ολοκληρωμένης διαχείρισης των αποβλήτων.
Για τον λόγο αυτό, κάθε ΦοΔΣΑ θα υποχρεούται να καταρτίζει ένα Στρατηγικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων έως το 2030, το οποίο θα περιλαμβάνει συγκεκριμένους στόχους, προϋπολογισμό και δείκτες απόδοσης. Ο σχεδιασμός αυτός θα λειτουργεί ως εργαλείο αξιολόγησης και θα επιτρέπει στη ΡΑΑΕΥ να παρακολουθεί τη συμμόρφωση των φορέων με τους εθνικούς και ευρωπαϊκούς περιβαλλοντικούς στόχους.
Παράλληλα, εισάγεται η υποχρεωτική χρήση του Ηλεκτρονικού Μητρώου Αποβλήτων (ΗΜΑ), το οποίο θα παρέχει σε πραγματικό χρόνο δεδομένα για τη ροή των αποβλήτων, τη διάθεσή τους και την ανακύκλωση. Αυτό το σύστημα, που παραμένει μέχρι σήμερα ελλιπώς αξιοποιημένο, αναμένεται να συμβάλει σημαντικά στη μείωση της παράνομης διάθεσης απορριμμάτων, στην αποφυγή καταστρατήγησης των περιβαλλοντικών κανόνων, καθώς και στην ορθολογική κατανομή των πόρων των ΦοΔΣΑ.
Προβλέπεται, επίσης, η ενίσχυση της στελέχωσης των ΦοΔΣΑ με εξειδικευμένο προσωπικό, καθώς σήμερα πολλοί φορείς λειτουργούν με ελάχιστους ή καθόλου εξειδικευμένους επιστήμονες, μηχανικούς περιβάλλοντος και οικονομικούς αναλυτές. Στόχος είναι η βελτίωση της διαχειριστικής επάρκειας και η δυνατότητα ανάπτυξης επενδυτικών προγραμμάτων για υποδομές και σύγχρονες μεθόδους επεξεργασίας αποβλήτων.
Επιπλέον, το σχέδιο περιλαμβάνει την εισαγωγή ενός αυστηρότερου πλαισίου ελέγχου, με τακτικές επιθεωρήσεις και αξιολογήσεις της απόδοσης των ΦοΔΣΑ, καθώς και νέες κυρώσεις για φορείς που δεν συμμορφώνονται με τις προδιαγραφές διαχείρισης. Η ΡΑΑΕΥ θα έχει τη δυνατότητα να παρεμβαίνει σε περιπτώσεις σοβαρών παραλείψεων, να επιβάλει χρηματικές ποινές ή ακόμα και να αναθέτει αρμοδιότητες σε άλλους φορείς εάν διαπιστωθεί αδυναμία διαχείρισης.
Απορρίμματα: Μπορεί η Ελλάδα να καλύψει το χαμένο έδαφος;
Ο σχεδιασμός της ΡΑΑΕΥ προβλέπει τη δημιουργία και αναβάθμιση κρίσιμων υποδομών με σκοπό να μειωθεί η εξάρτηση της χώρας από τη διάθεση αποβλήτων σε ΧΥΤΑ. Παρότι η Ελλάδα ακολουθεί εδώ και χρόνια μια πολιτική χωματερής, με ποσοστά ταφής που ξεπερνούν το 80%, το νέο σχέδιο προβλέπει την ανάπτυξη ενός σύγχρονου δικτύου Μονάδων Επεξεργασίας Αποβλήτων (ΜΕΑ), Μονάδων Επεξεργασίας Βιοαποβλήτων (ΜΕΒΑ) και Μονάδων Ανάκτησης Ανακυκλώσιμων Υλικών (ΜΑΑ). Σύμφωνα με το προσχέδιο, μέχρι το 2027 αναμένεται να έχουν ολοκληρωθεί τουλάχιστον 30 νέες εγκαταστάσεις, που θα καλύψουν τις αυξανόμενες ανάγκες επεξεργασίας απορριμμάτων.
Ένας από τους κεντρικούς άξονες της στρατηγικής είναι η υποχρεωτική εφαρμογή του συστήματος «Διαλογή στην Πηγή» (ΔσΠ) μέχρι το 2027, με στόχο το 60% του πληθυσμού να συμμετέχει σε αυτό το μοντέλο διαχείρισης. Στην πράξη, αυτό σημαίνει ότι τα απορρίμματα θα διαχωρίζονται σε οργανικά, ανακυκλώσιμα και μη, ήδη από το σημείο απόρριψης, κάτι που εφαρμόζεται ήδη με επιτυχία σε χώρες όπως η Γερμανία και η Ολλανδία. Ωστόσο, το ερώτημα που παραμένει είναι κατά πόσο οι ελληνικοί δήμοι έχουν την ετοιμότητα να υποστηρίξουν αυτό το νέο σύστημα, καθώς πολλοί εξακολουθούν να μην διαθέτουν επαρκείς υποδομές και εξοπλισμό για τη συλλογή και επεξεργασία διαχωρισμένων αποβλήτων.
Έξυπνοι Κάδοι: Καινοτομία ή πολυτέλεια;
Η ΡΑΑΕΥ προωθεί επίσης τη χρήση «Έξυπνων Κάδων» με τεχνολογίες τεχνητής νοημοσύνης (ΑΙ), οι οποίοι θα μπορούν να παρακολουθούν και να αναλύουν τη σύνθεση των αποβλήτων, αναγνωρίζοντας αυτόματα το περιεχόμενο τους. Οι κάδοι αυτοί θα είναι συνδεδεμένοι με ηλεκτρονικά συστήματα και θα επιτρέπουν την άμεση ειδοποίηση των υπηρεσιών καθαριότητας όταν γεμίζουν, μειώνοντας το κόστος συλλογής και βελτιώνοντας τη διαχείριση απορριμμάτων σε πραγματικό χρόνο. Η τεχνολογία αυτή έχει ήδη υιοθετηθεί σε μεγάλες πόλεις του εξωτερικού, όπως η Στοκχόλμη και η Βαρκελώνη, ωστόσο στην Ελλάδα, η εφαρμογή της σε μικρότερους δήμους ενδέχεται να αποδειχθεί ακριβή και δύσκολη στην υλοποίηση λόγω ελλιπούς χρηματοδότησης και τεχνογνωσίας.
Στροφή στο Waste-to-Energy
Ένα ακόμη κομβικό σημείο του σχεδιασμού είναι η ενεργειακή αξιοποίηση των απορριμμάτων μέσω της τεχνολογίας Waste-to-Energy (WtE). Στόχος είναι μέχρι το 2030, τουλάχιστον το 10% των αποβλήτων να μετατρέπεται σε ενέργεια, συμβάλλοντας έτσι στη μείωση της εξάρτησης από τις χωματερές και στη μετάβαση προς την κυκλική οικονομία. Στην Ευρώπη, χώρες όπως η Σουηδία, η Δανία και η Ολλανδία αξιοποιούν τα απορρίμματά τους ήδη πάνω από το 40% για παραγωγή ενέργειας, μειώνοντας δραστικά τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Ωστόσο, η Ελλάδα ξεκινά από μια εντελώς διαφορετική αφετηρία, καθώς σήμερα δεν διαθέτει καμία μονάδα μεγάλης κλίμακας για την ενεργειακή αξιοποίηση αποβλήτων.
Οικονομική βιωσιμότητα και χρηματοδότηση
Η ΡΑΑΕΥ προτείνει μια νέα χρηματοδοτική στρατηγική που περιλαμβάνει μέτρα για τη διασφάλιση της οικονομικής ανεξαρτησίας των ΦοΔΣΑ. Το μέτρο «Πληρώνω όσο Πετάω» (PAYT), το οποίο θα εφαρμοστεί σε όλους τους δήμους έως το 2026, εισάγει ένα νέο μοντέλο υπολογισμού των δημοτικών τελών, στο οποίο οι πολίτες θα πληρώνουν ανάλογα με την ποσότητα απορριμμάτων που παράγουν. Αυτό σημαίνει ότι όσοι ανακυκλώνουν περισσότερο και μειώνουν τα σκουπίδια τους, θα πληρώνουν χαμηλότερα τέλη, ενώ οι μεγαλύτεροι παραγωγοί αποβλήτων θα επωμιστούν υψηλότερο κόστος.
Το μοντέλο PAYT εφαρμόζεται ήδη σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, με χαρακτηριστικά παραδείγματα τη Γερμανία, την Ολλανδία και τη Σουηδία, όπου η ανακύκλωση έχει φτάσει σε ποσοστά άνω του 50%. Οι πολίτες αυτών των χωρών έχουν προσαρμοστεί σε ένα σύστημα όπου πληρώνουν λιγότερα δημοτικά τέλη αν ανακυκλώνουν και κομποστοποιούν περισσότερα απόβλητα. Παράλληλα, το τέλος ταφής θα αυξηθεί σταδιακά από 35 ευρώ/τόνο το 2025 σε 55 ευρώ/τόνο το 2027, ώστε να γίνει οικονομικά ασύμφορη η υγειονομική ταφή αποβλήτων. Το ζήτημα που τίθεται, όμως, είναι αν οι δήμοι και οι ΦοΔΣΑ θα μπορέσουν να προσαρμοστούν έγκαιρα στο νέο πλαίσιο. Πολλές τοπικές αρχές έχουν ήδη εκφράσει την ανησυχία τους ότι δεν διαθέτουν τις απαραίτητες υποδομές ανακύκλωσης, με αποτέλεσμα να αναγκαστούν να μετακυλήσουν το αυξημένο κόστος στους δημότες.
Θεσμικές ρυθμίσεις και κυρώσεις
Όπως έχει γράψει το energygame.gr, η ΡΑΑΕΥ σχεδιάζει να δημιουργήσει μια Εθνική Ψηφιακή Πλατφόρμα Διαχείρισης Απορριμμάτων, ένα σύστημα που θα επιτρέπει τη διαφανή παρακολούθηση της προόδου των δήμων και των ΦοΔΣΑ. Η πλατφόρμα αυτή θα διασυνδεθεί με το Ηλεκτρονικό Μητρώο Αποβλήτων (ΗΜΑ) και θα επιτρέπει σε πραγματικό χρόνο την καταγραφή της ποσότητας απορριμμάτων, του ποσοστού ανακύκλωσης και της διάθεσής τους. Παράλληλα, θα δίνει τη δυνατότητα στους πολίτες να βλέπουν τις επιδόσεις του δήμου τους, ενώ οι ελεγκτικές αρχές θα μπορούν να εντοπίζουν γρήγορα προβλήματα και αστοχίες.
Το μεγάλο στοίχημα για την Ελλάδα
Η στρατηγική της ΡΑΑΕΥ ευθυγραμμίζεται πλήρως με τις ευρωπαϊκές επιταγές για τη βιώσιμη διαχείριση των αποβλήτων και την προώθηση της κυκλικής οικονομίας. Ωστόσο, το ερώτημα που παραμένει είναι κατά πόσο η Ελλάδα μπορεί να εφαρμόσει αποτελεσματικά τα προτεινόμενα μέτρα και να ξεπεράσει τις διαχρονικές παθογένειες στον τομέα της διαχείρισης αποβλήτων. Τα επόμενα χρόνια θα είναι κρίσιμα, καθώς η χώρα καλείται να μεταβεί από τη θεωρία στην πράξη, αποδεικνύοντας ότι η κυκλική οικονομία δεν αποτελεί απλά έναν στόχο, αλλά μια αναπόφευκτη αναγκαιότητα.
Παρότι το σχέδιο της ΡΑΑΕΥ περιγράφει ένα φιλόδοξο πλάνο για τις υποδομές, οι μεγάλες προκλήσεις παραμένουν. Η καθυστέρηση στην απορρόφηση ευρωπαϊκών πόρων από το ΕΣΠΑ 2021-2027 αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους κινδύνους, καθώς πολλά από τα έργα υποδομών εξαρτώνται άμεσα από τη χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (ΕΤΕπ) και ιδιωτικά κεφάλαια μέσω ΣΔΙΤ.
Επιπλέον, το νομικό και γραφειοκρατικό πλαίσιο δημιουργεί εμπόδια στις επενδύσεις, καθώς πολλές φορές τα έργα μπλοκάρονται από διαδικασίες περιβαλλοντικής αδειοδότησης και αντιδράσεις τοπικών φορέων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι οι καθυστερήσεις στην κατασκευή νέων μονάδων επεξεργασίας απορριμμάτων στην Αττική και τη Θεσσαλονίκη, οι οποίες είχαν δρομολογηθεί πριν από χρόνια αλλά ακόμα δεν έχουν προχωρήσει λόγω τοπικών αντιδράσεων και νομικών προσφυγών.
Το στοίχημα των νέων υποδομών είναι τεράστιο, καθώς από αυτές εξαρτάται αν η χώρα θα καταφέρει να μειώσει δραστικά την ταφή και να περάσει σε ένα πιο βιώσιμο μοντέλο για τα απορρίμματα. Οι επόμενες κινήσεις θα είναι καθοριστικές: αν τα έργα προχωρήσουν με γρήγορο ρυθμό και η χρηματοδότηση εξασφαλιστεί, η Ελλάδα μπορεί να κάνει ένα μεγάλο βήμα προς την κυκλική οικονομία. Αν όχι, οι στόχοι του 2030 θα παραμείνουν μόνο σε επίπεδο σχεδιασμού.
0
