«Γηράσκω αεί διδασκόμενος».
Ας το αναλύσουμε βήμα-βήμα για να γίνει πιο κατανοητό:
Κεντρική Ιδέα:
Η αρχή της ασφάλειας δικαίου αποτελεί βασικό στοιχείο του κράτους δικαίου (άρθρο 25 παρ. 1 του Συντάγματος). Η αρχή αυτή εξασφαλίζει προβλεψιμότητα και σταθερότητα στη νομική τάξη, ώστε οι πολίτες να γνωρίζουν τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους. Ωστόσο, δεν υπάρχει γενική απαγόρευση της αναδρομικής ισχύος των νόμων, παρά μόνο συγκεκριμένες και ειδικές απαγορεύσεις που προβλέπονται από το Σύνταγμα.
Ειδικές συνταγματικές ρυθμίσεις (περιπτώσεις απαγόρευσης αναδρομικότητας):
α) Άρθρο 7, παρ. 1:
Τι λέει: Ένα έγκλημα δεν μπορεί να τιμωρηθεί αν, κατά τον χρόνο που διαπράχθηκε, ο νόμος δεν το θεωρούσε έγκλημα. Επίσης, δεν μπορεί να επιβληθεί ποινή που δεν είχε προβλεφθεί πριν από την πράξη.
Σημασία:
Απαγορεύεται η αναδρομική εφαρμογή ποινικών νόμων που καθιστούν μια πράξη αξιόποινη ή επιβαρύνουν τη θέση του κατηγορούμενου.
Αυτή είναι απόλυτη απαγόρευση για λόγους προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων του πολίτη.
β) Άρθρο 77, παρ. 2:
Τι λέει: Ένας νόμος που δεν είναι ερμηνευτικός ισχύει μόνο από τη δημοσίευσή του και δεν έχει αναδρομική ισχύ.
Διευκρινίσεις:
Αναφέρεται στη λεγόμενη "γνήσια αναδρομή", δηλαδή όταν ο νόμος προσπαθεί να ρυθμίσει πράξεις ή σχέσεις που έγιναν πριν την έναρξη ισχύος του.
Δεν επηρεάζει τη "μη γνήσια αναδρομή", όπου ο νέος νόμος ρυθμίζει έννομες συνέπειες που προκύπτουν μετά την εφαρμογή του, αλλά σχετίζονται με παλιότερες καταστάσεις.
Σημασία: Η διάταξη περιορίζει την αυθαιρεσία του νομοθέτη.
γ) Άρθρο 78, παρ. 2:
Τι λέει: Φόρος ή άλλο οικονομικό βάρος δεν μπορεί να έχει αναδρομική ισχύ πέρα από το προηγούμενο οικονομικό έτος.
Σημασία:
Η πρόβλεψη αυτή διασφαλίζει τη σταθερότητα και την προβλεψιμότητα στην οικονομική ζωή.
Οι πολίτες γνωρίζουν ότι δεν θα επιβαρυνθούν ξαφνικά με φόρους για οικονομικές δραστηριότητες που πραγματοποιήθηκαν σε πολύ παλιότερες περιόδους.
δ) Άρθρο 100, παρ. 4:
Τι λέει: Εάν το Ανώτατο Ειδικό Δικαστήριο (ΑΕΔ) κηρύξει έναν νόμο αντισυνταγματικό, τότε ο νόμος παύει να ισχύει από τη στιγμή της δημοσίευσης της απόφασης ή από τον χρόνο που ορίζει η απόφαση.
Σημασία:
Διασφαλίζεται ότι, όταν υπάρξει τελική δικαστική κρίση για τη συνταγματικότητα ενός νόμου, η αβεβαιότητα δεν θα επιβαρύνει τους πολίτες.
Έτσι αποτρέπονται ανασφάλειες στη νομική τάξη.
Συμπέρασμα:
Δεν υπάρχει γενική απαγόρευση αναδρομικότητας των νόμων. Το Σύνταγμα επιτρέπει την αναδρομική ισχύ σε πολλές περιπτώσεις, εκτός αν υπάρχει ειδική απαγόρευση (όπως στις περιπτώσεις που αναφέρονται παραπάνω).
Η αρχή της ασφάλειας δικαίου και η αρχή προστασίας της δικαιολογημένης εμπιστοσύνης των πολιτών δεν καθιερώνουν από μόνες τους γενική απαγόρευση της αναδρομικότητας.
Ο νομοθέτης έχει την ευχέρεια να θεσπίζει νόμους με αναδρομική ισχύ, αρκεί να μην παραβιάζει τις παραπάνω ειδικές συνταγματικές απαγορεύσεις.
Αν χρειάζεσαι περαιτέρω διευκρινίσεις, πες μου! 😊