Αναζήτηση στην κοινότητα

Διευρύνονται, με Κοινή Υπουργική Απόφαση (ΚΥΑ), οι περιοχές, όπου θα είναι δυνατή η εγκατάσταση σταθμών αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας. Σύμφωνα με ανακοίνωση του ΥΠΕΝ: «για τον σκοπό αυτό, οι κάτοχοι των σταθμών θα πρέπει να συμμετάσχουν στην ανταγωνιστική διαδικασία της Ρυθμιστικής Αρχής Αποβλήτων, Ενέργειας και Υδάτων (ΡΑΑΕΥ), που αναμένεται να πραγματοποιηθεί για τη χορήγηση επενδυτικής και λειτουργικής ενίσχυσης. Την ΚΥΑ υπογράφουν ο Υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, κ. Θόδωρος Σκυλακάκης, η Υφυπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, κυρία Αλεξάνδρα Σδούκου και ο Αναπληρωτής Υπουργός Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, κ. Νίκος Παπαθανάσης. Ειδικότερα, η Απόφαση προβλέπει πως πέραν του Δήμου Μεγαλόπολης και της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας, στην επικείμενη, τρίτη, ανταγωνιστική διαδικασία, θα μπορούν να συμμετέχουν, πλέον, σταθμοί αποθήκευσης, οι οποίοι αναπτύσσονται στο σύνολο των περιοχών που περιλαμβάνονται στο Σχέδιο Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης, δηλαδή οι περιοχές της Δυτικής Μακεδονίας και οι δήμοι Μεγαλόπολης, Τρίπολης, Γορτυνίας και Οιχαλίας. Από την ΚΥΑ προκύπτουν τα εξής δύο, βασικά οφέλη: Σε περιοχές της Πελοποννήσου, όπου το δίκτυο έχει χαρακτηριστεί με αποφάσεις της ΡΑΑΕΥ ως κορεσμένο και στις περιοχές της Δυτικής Μακεδονίας, όπου λειτουργούν και αναπτύσσονται περισσότερα από 4.000 MW σταθμών Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ), θα καταστεί δυνατή η εγκατάσταση σταθμών αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας, που θα βοηθήσει στην άρση του κορεσμού και στην αποδοτική ενσωμάτωση και λειτουργία των σταθμών ΑΠΕ. Ενισχύεται η δυναμική της επικείμενης, ανταγωνιστικής διαδικασίας, καθώς αναμένεται να συμμετάσχουν σε αυτήν περισσότεροι σταθμοί αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας». View full είδηση

Οι κυψέλες καυσίμου μπορούν να χαρακτηριστούν σαν κέντρα ενός συστήματος το οποίο χρησιμοποιεί το υδρογόνο ως καύσιμο. Αναλαμβάνουν τη μετατροπή του καυσίμου σε χρήσιμη ηλεκτρική ενέργεια. Η έννοια της κατάλυσης παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στη λειτουργία μιας κυψέλης καυσίμου και η έρευνα για τη βελτίωση των αποδόσεων συνεχίζεται. Η κυψέλη καυσίμου αποτελείται από ένα μηχανισμό για μετατροπή του υδρογόνου και οξυγόνου σε νερό, παράγοντας ταυτόχρονα με τη διαδικασία αυτή, ηλεκτρισμό και θερμότητα. Ο ηλεκτρισμός παράγεται με τη μορφή συνεχούς ρεύματος. Η πρώτη κυψέλη φτιάχτηκε από τον Sir William Grove, το 1839. Ωστόσο η συστηματική έρευνα πάνω σε αυτές άρχισε μόλις τη δεκαετία του 1960, όταν η NASA χρησιμοποίησε κυψέλες καυσίμου στα διαστημικά σκάφη των προγραμμάτων Τζέμινι και Απόλλων ως φθηνότερη λύση από την ηλιακή ενέργεια. Στο σχηματισμό του νερού συμμετέχουν, εκτός των μορίων του οξυγόνου και των ιόντων του υδρογόνου, τα ηλεκτρόνια τα οποία διοχετεύτηκαν μέσω του εξωτερικού ηλεκτρικού κυκλώματος στην κάθοδο, στην αρχή της διαδικασίας. Όπως αναφέρει σε ρεπορτάζ του το ΑΠΕ-ΜΠΕ, το BMW Group και η Toyota Motor Corporation εντείνουν τη συνεργασία τους για τη δημιουργία επιβατικών εκδόσεων FCEV (Ηλεκτρικά Οχήματα Κυψελών Καυσίμου). Η γερμανική εταιρεία σχεδιάζει να λανσάρει το πρώτο ηλεκτρικό όχημα ευρείας παραγωγής με τεχνολογία κυψελών καυσίμου (FCEV) το 2028, προσφέροντας μια ακόμα επιλογή ηλεκτρικού οχήματος με μηδενικές εκπομπές ρύπων. Αμφότεροι οι όμιλοι με παράδοση στις καινοτομίες, ενώνουν τώρα τις δυνάμεις και τις τεχνολογικές τους δυνατότητες για να φέρουν στους δρόμους ένα σύστημα κυψελών καυσίμου νέας γενιάς. Και οι δύο εταιρείες προσβλέπουν στην προώθηση της οικονομίας του υδρογόνου και έχουν επεκτείνει τη συνεργασία τους για τη μετάβαση αυτής της τεχνολογίας μηδενικών εκπομπών ρύπων στην επόμενη φάση. «Πρόκειται για ένα ορόσημο στην ιστορία της αυτοκινητοβιομηχανίας: το πρώτο όχημα ευρείας παραγωγής με κυψέλες καυσίμου που προσφέρεται από έναν παγκόσμιο premium κατασκευαστή. Με κινητήρια δύναμη το υδρογόνο και με οδηγό το πνεύμα της συνεργασίας μας, θα υπογραμμίσει τον τρόπο με τον οποίο η τεχνολογική πρόοδος διαμορφώνει τη μελλοντική κινητικότητα», δήλωσε ο Oliver Zipse, Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου της BMW AG. «Και θα προαναγγείλει μια εποχή σημαντικής ζήτησης για ηλεκτρικά οχήματα κυψελών καυσίμου». Ο Koji Sato, Πρόεδρος & Μέλος του Δ.Σ. (Representative Director) της Toyota Motor Corporation, δήλωσε, «Είμαστε χαρούμενοι που η συνεργασία της BMW με την Toyota εισέρχεται σε μία νέα φάση. Στην μακρά ιστορία της συνεργασίας μας, έχουμε επιβεβαιώσει ότι η BMW και η Toyota μοιράζονται το ίδιο πάθος για τα αυτοκίνητα και την πίστη στις «ανοιχτές τεχνολογίες» και στην προσέγγιση «πολλαπλών οδών» με στόχο την ουδετερότητα του άνθρακα. Με βάση αυτές τις κοινές αξίες, θα εμβαθύνουμε τη συνεργασία μας σε προσπάθειες όπως η κοινή ανάπτυξη συστημάτων κυψελών καυσίμου επόμενης γενιάς και η επέκταση των υποδομών, με στόχο την υλοποίηση μιας κοινωνίας υδρογόνου. Θα επιταχύνουμε τις προσπάθειές μας από κοινού με την BMW και τους εταίρους μας σε διάφορους κλάδους για την υλοποίηση ενός μέλλοντος όπου η ενέργεια του υδρογόνου θα υποστηρίζει την κοινωνία». View full είδηση

Οι πυρκαγιές της Αττικής δοκίμασαν και τις αντοχές του ηλεκτρικού δικτύου της χώρας και υπενθύμισαν με τρόπο που δεν έγινε αντιληπτό πέραν των κατοίκων στις πληγείσες περιοχές, το ότι να κρατηθούν τα φώτα αναμμένα δεν είναι πλέον κάτι το αυτονόητο. Τα συνεργεία του ΑΔΜΗΕ ανοιγόκλειναν για όσο διάστημα μαίνονταν οι πυρκαγιές τους διακόπτες των γραμμών υψηλής τάσης, ανακατεύθυναν διαρκώς τις γραμμές μεταφοράς και προχώρησαν σε ανακατανομή των μονάδων παραγωγής ενισχύοντας το σύστημα της Αττικής για να καταφέρουν να διατηρήσουν την ευστάθεια του συστήματος και να αποτρέψουν τον πολύ πιθανό κίνδυνο για μπλακ άουτ. Κάποιες εβδομάδες νωρίτερα, στις 21 Ιουνίου και ενώ οι θερμοκρασίες στην περιοχή των Βαλκανίων είχαν χτυπήσει για πολλές ημέρες κόκκινο, τα δίκτυα των χωρών της περιοχής που είχαν σχεδιαστεί για χειμερινές αιχμές δεν άντεξαν την υψηλή ζήτηση που σημειώθηκε για παρατεταμένο χρονικό διάστημα. Η κλιματική αλλαγή ανέτρεψε μια βασική σταθερά για τον προγραμματισμό συντήρησης των γραμμών μεταφοράς ρεύματος που ακολουθούν οι Διαχειριστές των χωρών της περιοχής. Η σταθερά αυτή λέει ότι η αιχμή της ζήτησης σημειώνεται το χειμώνα με τις πολύ χαμηλές θερμοκρασίες που ανεβάζουν την ζήτηση για θέρμανση, οπότε σταδιακά και εκ περιτροπής τμήματα των γραμμών μεταφοράς βγαίνουν εκτός λειτουργίας για συντήρηση τους θερινούς μήνες, κάτι που έγινε και φέτος. Ετσι, ο ασυνήθιστος για τις γειτονικές χώρες καύσωνας στα μέσα Ιουνίου βρήκε το δίκτυο (εγχώριο και περιφερειακό) αδύναμο να σηκώσει τα πρωτοφανή για την εποχή υψηλά φορτία. Οι γραμμές υπερφορτώθηκαν και μετά από ένα πρώτο βραχυκύκλωμα σε εναέρια γραμμή υψηλής τάσης στο Μαυροβούνιο ακολούθησε ένα ντόμινο συμβάντων που οδήγησε σε κατάρρευση μεγάλο μέρος των συστημάτων μεταφοράς της Αλβανίας, του Μαυροβουνίου, της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης καθώς και της Κροατίας και γενική συσκότιση σε όλη αυτή την περιοχή. Η λειτουργία των συσκευών προστασίας διέσωσε τα ηλεκτρικά συστήματα της Ηπειρωτικής Ευρώπης καθώς αποσυνδέθηκαν αυτόματα από τα υπό κατάρρευση συστήματα της Νοτιο Ανατολικής Ευρώπης και έτσι δεν βυθίστηκαν στο σκοτάδι. Μόλις πρόσφατα εξάλλου, ανήμερα του 15 Αυγουστου τα νησιά Φολέγανδρος, Ιος και Σίκινος βυθίστηκαν στο σκοτάδι γύρω στις 8.30 του βράδυ και έμειναν χωρίς ρεύμα τουλάχιστον για 8 ώρες. Στην Ιο μάλιστα μέχρι και αργά το απόγευμα το μεγαλύτερο μέρος του νησιού έπαιρνε ρεύμα εκ περιτροπής ανά ώρα. Τα τρία νησιά των Δυτικών Κυκλάδων ηλεκτροδοτούνται μέσω δύο υποβρύχιων καλωδίων μέσης τάσης από το σύστημα της Πάρου το οποίο έχει διασυνδεθεί από τον ΑΔΜΗΕ με το ηπειρωτικό σύστημα της χώρας. Και οι δύο γραμμές διασύνδεσης Πάρου-Ιου κατέρρευσαν λόγω υπερφόρτωσης καθώς ο συνδυασμός υψηλής τουριστικής κίνησης και καύσωνα έχει ανεβάσει τη ζήτηση σε επίπεδα που όταν σχεδιάστηκαν οι γραμμές πριν από πολλές δεκαετίες ήταν αδύνατον να προβλεφθούν. Η κλιματική αλλαγή αυξάνει την ένταση και τη συχνότητα των ακραίων καιρικών φαινομένων σε ολόκληρο τον πλανήτη καθιστώντας ασταθή τα μέχρι πρότινος στιβαρά ηλεκτρικά συστήματα των αναπτυγμένων χωρών που σχεδιάστηκαν πριν από πολλές δεκαετίες υπό άλλες κλιματικές συνθήκες και μοντέλα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Ο παράγοντας της κλιματικής αλλαγής αξιολογείται και στο αναθεωρημένο σχέδιο του ΕΣΕΚ ως καθοριστικός και την ενεργειακή ασφάλεια της χώρας χωρίς ωστόσο να έχει ληφθεί υπόψη στο σχεδιασμό. Μεταξύ άλλων αναφέρεται ότι η μειωμένη διαθεσιμότητα των υδάτων θέτει σε κίνδυνο τη λειτουργία των θερμοηλεκτρικών μονάδων, οι παράκτιες ενεργειακές υποδομές απειλούνται από τη στάθμη της θάλασσας, ενώ η αύξηση της μέσης θερμοκρασίας αναμένεται να μειώσει τις ενεργειακές ανάγκες για θέρμανση τη χειμερινή περίοδο και να αυξήσει τις ανάγκες για ψύξη τη θερινή περίοδο. Δεν είναι όμως μόνο η κλιματική αλλαγή που απειλεί την ευστάθεια των ηλεκτρικών συστημάτων και την ενεργειακή ασφάλεια των αναπτυγμένων χωρών. Η ενεργειακή μετάβαση και ο τρόπος που έχει σχεδιαστεί αποτελεί ήδη μια καθημερινή πρόκληση για τους Διαχειριστές. Η έμφαση που δόθηκε στις ΑΠΕ δεν έλαβε υπόψη της την δυναμικότητα των δικτύων, παράγοντας που σε συνδυασμό με την ασταθή παραγωγή της διάσπαρτης γεωγραφικά πράσινης παραγωγής να αποτελεί παράγοντα αποσταθεροποίησης του συστήματος σε περιόδους χαμηλής ζήτησης. Σε όλη την Ευρώπη οι Διαχειριστές περικόπτουν όλο και πιο συχνά και όλο και μεγαλύτερες ποσότητες πράσινης ενέργειας για να διατηρήσουν την ευστάθεια των συστημάτων, όταν η παραγωγή των ΑΠΕ υπερβαίνει τη ζήτηση. Στην Ελλάδα η πιο δύσκολη ημέρα για τον ΑΔΜΗΕ ήταν η Κυριακή του Πάσχα φέτος και συγκεκριμένα οι μεσημεριανές ώρες όταν η παραγωγή των ΑΠΕ κορυφώθηκε λόγω της υψηλής παραγωγής των φωτοβολταϊκών και οι μετασχηματιστές στο δίκτυο του ΔΕΔΔΗΕ με το οποίο είναι συνδεδεμένα 7,5 χιλιάδες μεγαβάτ διάσπαρτα μικρά φωτοβολταϊκά αντί να μεταφέρουν ενέργεια από την υψηλή τάση στη μέση τάση δούλευαν σε αντίστροφη ροή. Λόγω της χαμηλής ζήτησης η ροή της ενέργειας άλλαξε και μεταφέρονταν από την μέση τάση στην υψηλή, μετατρέποντας ουσιαστικά το δίκτυο του ΔΕΔΔΗΕ από δίκτυο διανομής σε δίκτυο παραγωγής. Η ζήτηση στο σύστημα υψηλής τάσης ήταν αρνητική και ο ΑΔΜΗΕ για να κρατήσει το σύστημα όρθιο και να αποτρέψει ένα γενικευμένο μπλακ άουτ, χρειάστηκε να θέσει εκτός για πρώτη φορά το σύνολο της παραγωγής των ΑΠΕ που ήταν σε λειτουργία , περίπου 2,5 χιλιάδες μεγαβάτ και να δώσει εντολή στον ΔΕΔΔΗΕ να βγάλει επίσης εκτός λειτουργίας 1000 μεγαβάτ φωτοβολταϊκών. Στην αποτροπή του μπλακ άουτ συνέβαλε και το γεγονός ότι ο ΑΔΜΗΕ είχε υποβάλει μια εβδομάδα νωρίτερα στους Διαχειριστές των γειτονικών χωρών για παύση των εισαγωγών ρεύματος. Οι μεγαλύτερες πιέσεις στο ελληνικό σύστημα από την πλεονάζουσα παραγωγή των ΑΠΕ ασκούνται το Φθινόπωρο και την Ανοιξη που παραδοσιακά πέφτει η ζήτηση. Χρόνο με το χρόνο το πρόβλημα οξύνεται καθώς αυξάνεται η διείσδυση των ΑΠΕ ενώ η ζήτηση υστερεί. Ένα από τα μέτρα που εξετάζει το ΥΠΕΝ είναι η μετατόπιση του νυχτερινού τιμολογίου τις μεσημεριανές ώρες που η παραγωγή των ΑΠΕ φτάνει στο ζενίθ, ώστε να αυξηθεί εκείνες τις ώρες η κατανάλωση και να περιοριστούν οι περικοπές ενέργειας. Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΑΔΜΗΕ το διάστημα Ιανουαρίου- Mαίου 2024 οι περικοπές πράσινης ενέργειας έφτασαν τις 430 GWh, ποσότητα σχεδόν διπλάσια από αυτή των 228 GWh που περικόπηκε καθ όλη την διάρκεια του 2023. View full είδηση

Με την Ευρώπη να προσπαθεί να απεξαρτηθεί από την ενέργεια της Ρωσίας σε πετρέλαιο και φυσικό αέριο η μεγάλη στροφή είναι σε εναλλακτικές μορφές ενέργειας, με τις ηλιακές και αιολικές υποδομές να συνεισφέρουν μαζί πάνω από το 10% της ενέργειας που παρήχθη παγκοσμίως το 2021. Σύμφωνα με μελέτη του κέντρου μελετών Ember, στο επίπεδο αυτό έφθασαν πέρυσι 50 χώρες, ανάμεσά τους, για πρώτη φορά, η Κίνα και η Ιαπωνία, οι οποίες αντιπροσωπεύουν το 93% της παγκόσμιας ζήτησης. Η Ολλανδία, η Αυστραλία και το Βιετνάμ βιώνουν την ταχύτερη μεταμόρφωση, με το μερίδιο των φωτοβολταϊκών και των αιολικών υποδομών να αυξάνεται κατά δέκα μονάδες τα τελευταία δύο χρόνια. Δέκα χώρες εξασφαλίζουν πάνω από το ένα τέταρτο του ενεργειακού τους μείγματος από αυτές τις δύο πηγές. Ψηλότερα βρίσκονται η Δανία (52%), το Λουξεμβούργο (43%) και η Ουρουγουάη (47%). Συνολικά, το 38% του ηλεκτρικού ρεύματος που καταναλώθηκε το 2021 προήλθε από πηγές που δεν εκπέμπουν διοξείδιο του άνθρακα, συμπεριλαμβανομένων των πυρηνικών ηλεκτροπαραγωγικών σταθμών. Η βασική πηγή ανανεώσιμης ενέργειας παραμένουν τα υδροηλεκτρικά φράγματα. Κυριαρχεί ο άνθρακας Όμως από τον άνθρακα προήλθε το 36%. Το Ember υπογραμμίζει ότι αυτή η πηγή ενέργειας καταγράφει αξιοσημείωτη άνοδο, παρότι είναι η πιο επιζήμια για το περιβάλλον, λόγω της έκρηξης της ζήτησης για ηλεκτρισμό αφού η πανδημία του νέου κορονοϊού πέρασε σε δεύτερο πλάνο. Πράγματι η παραγωγή των ηλεκτροπαραγωγικών σταθμών που λειτουργούν με την καύση άνθρακα γνώρισε το 2021 ετήσια άνοδο (+9%) άνευ προηγουμένου "τουλάχιστον από το 1985", καταγράφοντας παραγωγή-ρεκόρ 10.042 TWh. Αν σε αυτή προστεθεί η αύξηση (+1%) του αερίου, οι εκπομπές CO2 που οφείλονταν στον τομέα της παραγωγής ηλεκτρισμού έφθασαν στην κορύφωσή τους πέρυσι, ξεπερνώντας κατά 3% το ρεκόρ του 2018. Αυξήθηκαν κατά 7% σε ετήσια βάση στα 778 εκατ. τόνους. Για να μειωθεί η άνοδος της θερμοκρασίας της Γης στον 1,5° Κελσίου σε σχέση με την προβιομηχανική εποχή, θεωρείται ότι ο τομέας της ηλεκτροπαραγωγής πρέπει να επεκταθεί σε νέα πεδία χρήσης (μεταφορές, θέρμανση κ.λπ.) και να πάψει εντελώς να εκπέμπει διοξείδιο του άνθρακα. Ο τομέας της αιολικής και της ηλιακής ενέργειας κατέγραψε αύξηση 17% το 2021 και αναμένεται να συνεχίζει να μεγεθύνεται με ετήσιο ρυθμό γύρω στο 20% ως το 2030, πάντα σύμφωνα με τους υπολογισμούς του Ember. View full είδηση

Η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από το πετρέλαιο κόστιζε το βαρέλι περίπου 120 δολάρια το 2012, ενώ η τιμή του φυσικού αερίου σε ισοδύναμο ήταν περίπου 8,5 δολ. Δηλαδή, όποιος χρησιμοποιούσε φυσικό αέριο είχε 14 φορές λιγότερο ενεργειακό κόστος παραγωγής. Η ηλεκτρική ενέργεια αποτελεί μόνο ένα μέρος της συνολικής χρήσης ενέργειας. Τα ορυκτά καύσιμα παρέχουν πάνω από το 80% της παγκόσμιας ενέργειας, ενώ η ηλεκτρική ενέργεια είναι μόνο περίπου το 20% της παγκόσμιας ισχύος σήμερα. Με τη στρατηγική «εξηλεκτρισμός των πάντων», η ζήτησή της αυξάνεται στα ύψη σε όλο τον κόσμο, τάση που αναμένεται να συνεχιστεί εξαιτίας των αποφάσεων πολλών κυβερνήσεων να εξηλεκτριστούν οι μεταφορές, η θέρμανση, καθώς και ενεργοβόρες βιομηχανικές διεργασίες, όπως η παραγωγή σιδήρου, χάλυβα, σκυροδέματος, χημικών κ.λπ. Σύμφωνα με τους ειδικούς θα χρειαστεί πενταπλάσια ποσότητα ενέργειας να φορτίζονται τα ηλεκτρικά οχήματα, να θερμαίνονται τα σπίτια και για διάφορες βιομηχανικές διεργασίες. Όταν τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα θα χρησιμοποιούνται ευρέως θα φορτίζονται κυρίως τη νύχτα στο σπίτι, όταν υπάρχει λιγότερη ζήτηση στο δίκτυο. Σε πολλές όμως γειτονιές οι υπάρχουσες εγκαταστάσεις (μετασχηματιστές, καλώδια κλπ.) δεν μπορούν να αντεπεξέλθουν στην ολονύχτια ζήτηση. Για να μπορέσει ένας κοινόχρηστος φορτιστής να πλησιάσει την ευκολία πλήρωσης ενός αυτοκινήτου με βενζίνη (ας πούμε ότι χρειάζονται 20-40 λεπτά για να φορτιστεί) πρέπει να λειτουργεί σε επίπεδα ισχύος 250 – 300 kW. Έτσι, κάθε μεμονωμένος γρήγορος φορτιστής πρέπει να λειτουργεί με περίπου 100 φορές το επίπεδο ισχύος ενός τυπικού σπιτιού. Οι γρήγοροι φορτιστές αυτοκινήτων κοστίζουν περίπου 200.000 δολ. ο καθένας για την εγκατάσταση και παρόλη τη δυνατότητα ταχείας φόρτισης, είναι ακόμα πιο αργοί από το γέμισμα του ρεζερβουάρ ενός αυτοκινήτου. Για να αποφευχθούν μεγάλες ουρές αναμονής – ένας σταθμός φόρτισης αυτοκινήτων θα χρειαζόταν 3-4 υπερσυμπιεστές για να αντικαταστήσει κάθε καταργούμενη αντλία βενζίνης. Μια τέτοια εγκατάσταση υπερσυμπιεστών σε μια τοποθεσία δημιουργεί ζήτηση ενέργειας στο δίκτυο συγκρίσιμη με μια μικρή πόλη ή μια χαλυβουργία. Τα σύγχρονα δίκτυα ενέργειας, λόγω της διακοπτόμενης παραγωγής των ΑΠΕ, απαιτούν μεγάλες μονάδες αποθήκευσης μπαταριών συνδεδεμένες στο δίκτυο για εξομάλυνση της τροφοδοσίας. Απαιτείται όμως τεράστια ποσότητα εξόρυξης για την παραγωγή των ορυκτών που πηγαίνουν στις μπαταρίες, με όλα τα κόστη που αυτό συνεπάγεται. Ο τρόπος παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, οι τοποθεσίες των σταθμών παραγωγής και ο τρόπος μεταφοράς της ενέργειας στα σπίτια αναμένεται να αλλάξουν άμεσα. Οι ανεμογεννήτριες και τα ηλιακά πάνελ δεν θα τοποθετηθούν εκεί που βρίσκεται ο συμβατικός σταθμός παραγωγής ενέργειας που αντικαθιστούν, αλλά εκεί που ο άνεμος είναι πιο δυνατός (οι ανεμογεννήτριες) και εκεί που λάμπει περισσότερο ο ήλιος (τα πάνελ). Η πράσινη ενέργεια στη συνέχεια θα πρέπει να μεταφερθεί στις περιοχές όπου ζουν οι πληθυσμοί. Έτσι, σε ορισμένες περιοχές παράγεται περισσότερη ηλεκτρική ενέργεια από ό,τι η δυνατότητα μεταφοράς του δικτύου. Οπότε κάποιες φορές πρέπει να σταματήσουν ή να αναβληθούν νέα έργα ΑΠΕ επειδή οι υποδομές δεν μπορούν να μεταφέρουν άλλο ηλεκτρισμό. Οι περισσότερες περιοχές με τον καλύτερο ήλιο και αέρα είναι μακριά από πόλεις και υπάρχοντα δίκτυα. Για να συνδεθούν χρειάζονται χιλιάδες χιλιόμετρα νέων γραμμών μεταφοράς υψηλής τάσης. Υπάρχει κόστος στην απόκτηση δικαιωμάτων διέλευσης και κρατικών αδειών για τη λειτουργία αυτών των καλωδίων. Οι ιδιοκτήτες γης και οι κοντινές κοινότητες συχνά δεν θέλουν τεράστιους πυλώνες να εγκατασταθούν στη γη τους ή κοντά στα σπίτια τους. Ένα άλλο κόστος είναι η προμήθεια των απαιτούμενων υλικών. Γιατί εκτός από την κατασκευή νέων γραμμών μεταφοράς υψηλής τάσης, και οι υπάρχουσες θα πρέπει να αναβαθμιστούν για να μπορούν να μεταφέρουν πολύ περισσότερη ηλεκτρική ενέργεια. Απαιτούνται εκατομμύρια χιλιόμετρα χάλκινου σύρματος για την κατασκευή των πιο περίπλοκων δικτύων για τη μεταφορά της νέας ενέργειας. Επίσης χαλκός χρειάζεται και για τις αναβαθμισμένες καλωδιώσεις στα σπίτια. Εκτός από τις μπαταρίες, τα καλώδια μεταφοράς, τα ίδια τα ηλιακά και τα αιολικά πάρκα χρησιμοποιούν πολύ περισσότερο χαλκό ανά μονάδα παραγόμενης ισχύος από ό,τι οι κεντρικοί σταθμοί παραγωγής ενέργειας με άνθρακα και φυσικό αέριο. Επίσης τα ηλεκτρικά οχήματα χρησιμοποιούν υπερδιπλάσιο χαλκό από τα βενζινοκίνητα. Ως αποτέλεσμα, η ετήσια ζήτηση χαλκού προβλέπεται να διπλασιαστεί σε 50 εκατομμύρια μετρικούς τόνους έως το 2035. Η έλλειψη κοιτασμάτων χαλκού αλλά και ο αυξημένος έλεγχος των κοινωνικών και περιβαλλοντικών επιπτώσεων της εξόρυξης θέτει εμπόδια στην επέκταση της παραγωγής και αυξάνει το κόστος παραγωγής. Το συμπέρασμα που εξάγεται είναι ότι το κόστος της ηλεκτρικής ενέργειας θα πρέπει να αυξηθεί για να χρηματοδοτηθούν οι νέες υποδομές και να αντιμετωπιστούν τα παραπάνω προβλήματα. Σύμφωνα με Αμερικανούς ερευνητές, εάν δεν κατασκευαστούν νέα δίκτυα διανομής με ταχύτερο ρυθμό, περίπου το 80% της μείωσης των εκπομπών ρύπων που προσδοκάται ενδέχεται να μη συμβεί καθόλου. Οπωσδήποτε πρέπει να σώσουμε τον πλανήτη μας από τη ρύπανση και την κλιματική αλλαγή. Ίσως όμως νέες καινοτομίες που μειώνουν τις απαιτήσεις των μηχανών για ενέργεια να βοηθήσουν πιο άμεσα στο πρόβλημα. Η ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας για κλιματισμό π.χ. αναμένεται να τριπλασιαστεί τις επόμενες δεκαετίες. Μήπως θα μπορούσε να διατεθεί ένα μέρος των κεφαλαίων για την πράσινη μετάβαση για την επινόηση νέων συστημάτων που χρησιμοποιούν υλικά που ονομάζονται ξηραντικά; Αυτά τα συστήματα θα μπορούσαν να ψύχονται πιο αποτελεσματικά, ακόμη και σε ακραίες θερμοκρασίες και υγρασία, μειώνοντας τη ζήτηση στο ηλεκτρικό δίκτυο. Ο ηλεκτρισμός είναι το σημαντικότερο αγαθό του πολιτισμού μας. Χωρίς όμως φθηνή ενέργεια, τα νοικοκυριά δεν μπορούν να επιβιώσουν, ούτε οι μικρές επιχειρήσεις, αλλά ούτε και η οικονομία μιας χώρας μπορεί να αναπτυχθεί. View full είδηση

Τιμολόγια Προμήθειας Ηλεκτρικής Ενέργειας ανά κατηγορία Πελατών, σύμφωνα με το άρθρο 138 του ν. 4951/2022 Πίνακας 1: Κατηγορία: Οικιακός Πελάτης – Ημερήσιο Τιμολόγιο Πίνακας 2: Κατηγορία: Οικιακός Πελάτης – Νυχτερινό Τιμολόγιο *Οι κλίμακες επιδότησης για τις κατηγορίες Οικιακός Πελάτης – Ημερήσιο Τιμολόγιο και Οικιακός Πελάτης Νυχτερινό Τιμολόγιο είναι: 1η κλίμακα: μέχρι 0,5 ΜWh/μήνα η επιδότηση είναι 238€/MWh. 2η κλίμακα: από 0,5 έως 1 MWh/μήνα η επιδότηση είναι 188€/MWh. Με επίτευξης στόχου ενεργειακής εξοικονόμησης είναι 238€/MWh. 3η κλίμακα: πάνω από 1MWh/μήνα η επιδότηση είναι 50€/MWh. Πίνακας 3: Κατηγορία: Εμπορικός Πελάτης – Ημερήσιο Τιμολόγιο Πίνακας 4: Κατηγορία: Εμπορικός Πελάτης -Νυχτερινό Τιμολόγιο *Οι κλίμακες επιδότησης για τις κατηγορίες Εμπορικός Πελάτης – Ημερήσιο Τιμολόγιο και Εμπορικός Πελάτης- Νυχτερινό Τιμολόγιο είναι: 1η κλίμακα: μέχρι 2 ΜWh/μήνα η επιδότηση είναι 200€/MWh. 2η κλίμακα: πάνω από 2 MWh/μήνα η επιδότηση είναι 50€/MWh. Αναλυτικά: https://www.rae.gr/anakoinoseis/49335/ View full είδηση

To τελευταίο διάστημα δεν είναι λίγες οι φορές που καταγράφονται αρνητικές τιμές ηλεκτρικής ενέργειας σε πολλές ευρωπαϊκές αγορές. Μάλιστα την περασμένη εβδομάδα οι παραγωγοί προσφέρθηκαν να πληρώσουν έως και 500 ευρώ ανά MWh σε όποιον έπαιρνε την ηλεκτρική τους ενέργεια. Η τιμή αυτή αποτελεί το μέγιστο επιτρεπόμενο όριο βάσει των κανονισμών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι αρνητικές τιμές ρεκόρ –μια κατάσταση κατά την οποία οι παραγωγοί επί της ουσίας πληρώνουν τους καταναλωτές για την ηλεκτρική ενέργεια που χρησιμοποιούν– αντανακλά τη δυναμική που επιφέρουν οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Παράλληλα, ωστόσο, αποκαλύπτουν και το γεγονός ότι οι ευρωπαϊκές χώρες δεν είναι έτοιμες να αξιοποιήσουν πλήρως το δυναμικό της αιολικής και της ηλιακής ενέργειας. Αξίζει εδώ να σημειωθεί πάντως ότι, πρόκειται για τιμές χονδρικής που αφορούν σε σύντομες χρονικές περιόδους κι ως εκ τούτου οι καταναλωτές, δεν μπορούν -επί του παρόντος τουλάχιστον- να ωφεληθούν. Ερωτηθείς από το Balkan Green Energy News, για το τι προκαλεί τις αρνητικές τιμές σε όλη την Ευρώπη, ο Miha Pregl, Διευθυντής Ευρωπαϊκών Αγορών Ηλεκτρικής Ενέργειας στην Ένωση Ενέργειας των Ηνωμένων Πολιτειών (USEA), υπογραμμίζει ότι οι αρνητικές τιμές είναι πραγματικά σπάνιες, ειδικά το όριο των 500 ευρώ. «Δεδομένου ότι η επίτευξη του ορίου είναι πάντα ένα εξαιρετικό γεγονός, θα περιμένουμε τις ανταλλαγές ενέργειας στην Ευρώπη για να αναλύσουμε λεπτομερώς την κατάσταση», είπε. «Μια αρνητική τιμή είναι μια συνθήκη της αγοράς όταν ο παραγωγός, για διαφορετικούς λόγους, δεν είναι διατεθειμένος να σταματήσει την παραγωγή, ακόμα κι αν πρέπει να πληρώσει για αυτό. Οι λόγοι για αυτό είναι διαφορετικοί, ίσως είναι πολύ ακριβό να απενεργοποιήσει και ενεργοποιήσει εκ νέου τη μονάδα παραγωγής για μία ώρα κατά τη διάρκεια της ημέρας και ίσως είναι φθηνότερο να πληρώσει για μία ώρα παραγωγής», πρόσθεσε. Παράγοντες της αγοράς υπογραμμίζουν ότι αυτό θα μπορούσε να συμβεί ξανά τα ερχόμενα Σαββατοκύριακα αυτό το καλοκαίρι με τις εξαιρετικά υψηλές θερμοκρασίας, την έντονη ηλιοφάνεια και τους δυνατούς ανέμους. Χαμηλές τιμές ρεκόρ Εκπρόσωποι της κροατικής εταιρείας KOER ανέφεραν ότι έχουν κάποιες μέρες καταγραφεί απίστευτα χαμηλές, ακόμη και αρνητικές, χάρη στην υψηλή παραγωγή ηλιακής και αιολικής ενέργειας. Στο κροατικό ανταλλακτήριο ηλεκτρικής ενέργειας CROPEX, η χαμηλότερη τιμή ήταν μείον 500 ευρώ ανά MWh, ενώ για συνολικά 15 ώρες οι τιμές ήταν μηδενικές ή κάτω από το μηδέν. Παρόμοια τάση παρατηρήθηκε στις αγορές της Αυστρίας, της Ολλανδίας, της Ουγγαρίας, της Γερμανίας και της Σλοβενίας, όπου οι τιμές ηλεκτρικής ενέργειας ήταν μείον 500 ευρώ, ενώ το Βέλγιο, η Γαλλία, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Ελβετία κατέγραψαν ασυνήθιστα χαμηλές τιμές. Ερωτηθείς εάν η μεταρρύθμιση του σχεδιασμού της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας της ΕΕ , η οποία βρίσκεται σε εξέλιξη, μπορεί να λύσει αυτά τα προβλήματα, ο Pregl λέει ότι δεν είναι ακόμη σαφές πώς θα είναι η μεταρρύθμιση, επειδή οι διαπραγματεύσεις μεταξύ των μελών της ΕΕ βρίσκονται σε εξέλιξη. Ωστόσο, υπάρχουν και οι χώρες στις οποίες οι αρνητικές τιμές επί της ουσίας δεν επιτρέπονται. Στη Σερβία «Όλα αυτά ήταν αναμενόμενα, και θα συμβεί ξανά σε ορισμένες περιόδους κατά τη διάρκεια του έτους και κατά τη διάρκεια των μεγάλων εορτών, επειδή η παραγωγή υπερβαίνει την κατανάλωση, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια της ημέρας και τις ώρες χαμηλής κατανάλωσης, όταν υπάρχει άφθονη ηλιοφάνεια», σχολιάζει από την πλευρά του ο Dejan Stojčevski, διευθύνων σύμβουλος Λειτουργίας του Χρηματιστηρίου Ενέργειας SEEPEX. Επισημαίνει μάλιστα, πως αυτό καταδεικνύει ότι η περαιτέρω ενσωμάτωση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας απαιτεί επενδύσεις στην αποθήκευση ενέργειας, διότι χωρίς αυτήν, οι επενδύσεις σε ηλιακή και αιολική ενέργεια δεν θα είναι βιώσιμες. Αρνητικές τιμές δεν είναι δυνατές στο SEEPEX, ούτε στη σερβική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας συνολικά. Αν και οι συμμετέχοντες στην αγορά ζήτησαν να εισαχθεί αυτή η επιλογή, αυτό δεν θα ήταν σύμφωνο με τους ισχύοντες κανονισμούς. Μια τέτοια κίνηση θα απαιτούσε αλλαγές στους νόμους για τον φόρο προστιθέμενης αξίας (ΦΠΑ) και την ενέργεια, και πιθανώς στους κανόνες της αγοράς, εξηγεί ο Stojčevski, προσθέτοντας ότι η χαμηλότερη τιμή που επιτρέπεται στο SEEPEX είναι μηδέν. Επί του παρόντος δεν υπάρχουν παίκτες στο χρηματιστήριο ηλεκτρικής ενέργειας της Σερβίας που θα μπορούσαν να βρεθούν σε μια κατάσταση που θα τους επέτρεπε να επωφεληθούν από τις αρνητικές τιμές, αλλά αυτό θα μπορούσε να αλλάξει μόλις ολοκληρωθούν οι προγραμματισμένες μονάδες παραγωγής ενέργειας. Εάν δεν καθιερωθούν αρνητικές τιμές στο SEEPEX, οι παραγωγοί μπορεί να βρεθούν στη δυσάρεστη θέση να μην μπορούν να διαθέσουν την παραγόμενη ηλεκτρική ενέργεια και να αναγκαστούν να πληρώσουν για την εξισορρόπηση, η οποία είναι η πιο ακριβή επιλογή, σύμφωνα με τον ίδιο. Αυτό ισχύει για όλα τα νεοϊδρυθέντα χρηματιστήρια ηλεκτρικής ενέργειας στην περιοχή, όπως το ALPEX της Αλβανίας , το BELEN του Μαυροβουνίου και το χρηματιστήριο ηλεκτρικής ενέργειας στη Βόρεια Μακεδονία , που διαχειρίζεται η MEMO, καθώς και σε άλλες αγορές που δεν έχουν την επιλογή αρνητικής τιμής. Αυτό μπορεί να επιλυθεί επιτρέποντας αρνητικές τιμές – την ευρωπαϊκή λύση που η Σερβία και η υπόλοιπη περιοχή κάποια στιγμή θα αγκαλιάσουν, σύμφωνα με τον Stojčevski. View full είδηση

Με τροπολογία που κατατέθηκε στο σχέδιο νόμου του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας για τον εκσυγχρονισμό της αδειοδοτικής διαδικασίας έργων ΑΠΕ, προβλέπεται η κατάργηση της ρήτρας αναπροσαρμογής σε κυμαινόμενα τιμολόγια προμήθειας ηλεκτρικής ενέργειας. Η νομοθετική ρύθμιση προβλέπει τα εξής: Έως τις 10 Ιουλίου οι εταιρείες προμήθειας ηλεκτρικής ενέργειας θα πρέπει να αναρτήσουν στην ιστοσελίδα τους τις τιμές που θα ισχύσουν από την 1η Αυγούστου. Οι λογαριασμοί που θα εκδοθούν τον Αύγουστο δεν θα περιλαμβάνουν ρήτρα αναπροσαρμογής. Δίνεται η δυνατότητα στους καταναλωτές να αλλάζουν πάροχο αζημίως, δίχως να χρειάζεται να καταβάλλουν αποζημίωση (penalty) λόγω πρόωρης αποχώρησης. Για την καλύτερη ενημέρωση των καταναλωτών και την ενίσχυση της διαφάνειας, οι εταιρείες προμήθειας ηλεκτρικής ενέργειας υποχρεώνονται να ανακοινώνουν κάθε μήνα σε ευδιάκριτο σημείο στην ιστοσελίδα τους τις χρεώσεις προμήθειας ηλεκτρισμού που θα ισχύουν στα τιμολόγιά τους για τον επόμενο μήνα. Με τον τρόπο αυτόν οι καταναλωτές θα έχουν επαρκές χρονικό διάστημα στη διάθεσή τους προκειμένου να αναζητήσουν φθηνότερα τιμολόγια και να αλλάξουν πάροχο εφόσον το επιθυμούν. Οι εταιρείες προμήθειας ηλεκτρικής ενέργειας υποχρεώνονται να αναγράφουν στους έντυπους και τους ηλεκτρονικούς λογαριασμούς, σε ευδιάκριτο σημείο δίπλα στο πληρωτέο ποσό, το ύψος της επιδότησης από το Ταμείο Ενεργειακής Μετάβασης (ΤΕΜ). Στο ίδιο σχέδιο νόμου περιλαμβάνεται και η θεσμική παρέμβαση στη χονδρεμπορική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας, με τη σύσταση μηχανισμού ανάκτησης των υπέρ εσόδων των ηλεκτροπαραγωγών. Ο μηχανισμός εφαρμόζεται από τον Ιούλιο 2022 έως την 1η Ιουνίου 2023 και αποσυνδέει τις υψηλές τιμές στη χονδρική αγορά φυσικού αερίου από τις τιμές ηλεκτρικής ενέργειας: Ειδικότερα: Ορίζονται ανώτατα αποζημίωσης για τις μονάδες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, βάσει του πραγματικού τους κόστους λειτουργίας. Η διαφορά μεταξύ της χρηματιστηριακής τιμής και της αποζημίωσης που θα οριστεί με απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας, θα δεσμεύεται υπέρ του ΤΕΜ και θα χρησιμοποιείται για την επιδότηση των οικιακών και επαγγελματικών λογαριασμών ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου. Από την 1η Ιουλίου με τη νέα θεσμική παρέμβαση στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας απορροφάται: Στους ευάλωτους καταναλωτές που δικαιούνται Κοινωνικό Οικιακό Τιμολόγιο (περίπου 500.000 νοικοκυριά) το 100% της αύξησης. Σε όλα τα οικιακά τιμολόγια έως και το 85% της αύξησης. Σε 1,25 εκατ. μικρομεσαίες επιχειρήσεις το 82% της αύξησης. Στους αγρότες και τα αγροτικά τιμολόγια έως το 90% της αύξησης. View full είδηση

Έπειτα από περίπου 14 χρόνια εργασιών, η μονάδα παραγωγής και αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας Nant de Drance τέθηκε σε λειτουργία τον περασμένο μήνα. Με χωρητικότητα αποθήκευσης ενέργειας αντίστοιχη με περίπου 400.000 μπαταρίες ηλεκτρικών αυτοκινήτων, το υδροηλεκτρικό εργοστάσιο Nant de Drance είναι το πιο πρόσφατο πράσινο ενεργειακό έργο τέτοιου βεληνεκούς στη χώρα. Βρίσκεται σε μεγάλο υψόμετρο στις ελβετικές Άλπεις στο καντόνι του Βαλέ και είναι εξοπλισμένο με τουρμπίνες μεγάλης ευελιξίας. Ενδεικτικά, με μόλις έναν διακόπτη, η μονάδα μπορεί να μετατραπεί από αποθήκη ενέργειας σε μονάδα παραγωγής ηλεκτρισμού. Το τεράστιο έργο, αξίας περίπου 2 δισ. δολαρίων, χρειάστηκε 14 χρόνια να ολοκληρωθεί, αφού μεταξύ άλλων έπρεπε να ανοίξουν τούνελ περίπου 17 χιλιομέτρων, ενώ οι έξι τουρμπίνες είναι τοποθετημένες 600 μέτρα κάτω από τη γη σε μία υπόγεια σπηλιά μεγέθους δύο γηπέδων ποδοσφαίρου. Το Nant de Drance λειτουργεί ως μπαταρία (αντλιοταμιευτήρας) που αποτελείται από δύο μεγάλα σώματα νερού σε διαφορετικά ύψη και υπόγεια κανάλια. Αξιοποιήθηκαν μάλιστα δύο υφιστάμενοι αντλιοταμιευτήρες, με τον έναν να υψώνεται κατά 21,5 μέτρα, ώστε να διπλασιάσει τη χωρητικότητά του. Τώρα μπορεί να συγκρατήσει αντίστοιχη ποσότητα νερού με 6.500 πισίνες ολυμπιακών διαστάσεων. Η περίσσεια ενέργεια μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την άντληση νερού από την κάτω λεκάνη προς την υψηλότερη. Όταν η ζήτηση αυξάνεται, το νερό στην υψηλότερη λεκάνη ρέει ξανά στην κάτω δεξαμενή, ενώ καθώς ρέει το νερό, περιστρέφει τις τουρμπίνες παράγοντας υδροηλεκτρική ενέργεια. Γράφημα: CNN Πρόκειται για μία από τις μεγαλύτερες εγκαταστάσεις αυτού του είδους στην Ευρώπη. Ενδέχεται συνεπώς να παίξει καθοριστικό ρόλο στην σταθεροποίηση του ηλεκτρικού δικτύου της ηπείρου, κατά την μετάβαση προς τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, αλλά και να συμβάλει στην ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού με ηλεκτρική της Ελβετίας. Πηγή εικόνων: https://edition.cnn.com/2022/08/01/world/water-battery-switzerland-renewable-energy-climate-scn-hnk-spc-intl/index.html View full είδηση

1. Εγκατεστημένη Ηλεκτρική Ισχύς των ΑΠΕ σε Πλανητικό Επίπεδο Όπως έχει καταστεί διαχρονικά σαφές για τις ανθρώπινες κοινωνίες, η ηλεκτρική ενέργεια θεωρείται η πιο εύχρηστη και τελικά η πιο απαραίτητη ενεργειακή μορφή που χρησιμοποιεί ο σύγχρονος άνθρωπος για την κάλυψη των αναγκών του. Λαμβάνοντας υπόψιν τη διαρκώς αυξανόμενη ανησυχία του ανθρώπου για τη σταδιακή υποβάθμιση του περιβάλλοντος αλλά και την απειλή της εξάντλησης των αποθεμάτων των συμβατικών καυσίμων, αρχικά με αφορμή τις διαδοχικές πετρελαϊκές κρίσεις του ’70 και ακολούθως με την πυρηνική καταστροφή του Τσερνόμπιλ (1986), ξεκίνησε μία δυναμική και συστηματική προσπάθεια αξιοποίησης των διαθέσιμων Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ), κυρίως για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Σχήμα 1: Διαχρονική Μεταβολή Εγκατεστημένης Πλανητικής Ηλεκτρικής Ισχύος ΑΠΕ. Πράγματι, ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του ’80 άρχισαν να καταγράφονται πρώιμες μεν τεχνολογικά, ιδιαίτερα δε φιλόδοξες προσπάθειες αξιοποίησης τόσο της αιολικής όσο και της ηλιακής ενέργειας, με πρώτο μαζικό "τεχνολογικό πείραμα" αυτό της εγκατάστασης περίπου 16000 αιολικών μηχανών (περίπου 1700 MWe εγκατεστημένης ισχύος) στην πολιτεία της Καλιφόρνια. Μία σαφώς πιο ώριμη τεχνολογική εφαρμογή των ΑΠΕ ήταν και είναι η αξιοποίηση του υδάτινου δυναμικού στις υδροηλεκτρικές μονάδες, τεχνολογία που καταγράφει πλήθος εγκαταστάσεων από τα μέσα του 20ου αιώνα. Αντίστοιχα, την ίδια χρονική περίοδο μικρός αριθμός εφαρμογών στην ηλεκτροπαραγωγή αναφέρονται και στον τομέα της γεωθερμίας όπως και στην αξιοποίηση της βιομάζας, ενώ μία πρωτοποριακή εγκατάσταση αξιοποίησης των παλιρροιών (240 MWe) καταγράφεται από το 1966 στη Γαλλία στον ποταμό La Rance. Τέλος, στις αρχές της δεκαετίας του 1980, δεν είχαν επίσημα καταγραφεί άλλες εφαρμογές αξιοποίησης της θαλάσσιας ενέργειας (π.χ. κυματική ενέργεια, θερμική ενέργεια ωκεανών, κ.λπ.), ενώ η αξιοποίηση της ηλιακής ενέργειας με τη βοήθεια φωτοβολταϊκών πλαισίων βρισκόταν ουσιαστικά σε δοκιμαστικό στάδιο. Σχήμα 2: Κατανομή Εγκατεστημένης Ισχύος Ηλεκτροπαραγωγής στον Πλανήτη μας ανά είδος τεχνολογίας (2020). Στα επόμενα χρόνια, και ειδικότερα από τις αρχές της δεκαετίας του ’80 και μέχρι σήμερα, καταγράφεται μία εντυπωσιακή αύξηση της εγκατεστημένης ισχύος ΑΠΕ στον τομέα της ηλεκτροπαραγωγής, όπως αποδίδεται στο Σχήμα 1, ενώ η εγκατεστημένη ισχύς στο τέλος του 2020 αποδίδεται σε ποσοστιαία ανάλυση στο Σχήμα 2. Από τα διαθέσιμα στοιχεία προκύπτει ότι η εγκατεστημένη ισχύς των ΑΠΕ σήμερα υπερβαίνει τα 3000 GWe, υπερδιπλάσια της αντίστοιχης ισχύος το 2010. Πιο συγκεκριμένα, με εξαίρεση τους υδροηλεκτρικούς σταθμούς οι οποίοι εμφανίζουν μία γραμμική αύξηση της εγκατεστημένης ισχύος τους, που πλέον προσεγγίζει τα 1150 GWe για τους μεγάλους υδροηλεκτρικούς και τα 50 GWe για τους μικρούς, η αύξηση της εγκατεστημένης ισχύος των αιολικών και των ηλιακών συστημάτων είναι εκθετική, ειδικά μετά το 1995 και το 2005 αντίστοιχα. Στο τέλος του 2020 τα εγκατεστημένα αιολικά πάρκα αντιστοιχούσαν σε περίπου 710 GWe στη στεριά και 35 GWe στη θάλασσα, ενώ αντίστοιχα τα εγκατεστημένα Φ/Β συστήματα στο σύνολο του πλανήτη μας υπερέβησαν τα 700 GWe, με την εγκατεστημένη ισχύ των ηλιακών θερμικών συστημάτων ηλεκτροπαραγωγής να προσεγγίζει παράλληλα τα 6.5 GWe. Τέλος, οι διάφορες τεχνολογίες βιομάζας συμβάλλουν στον τομέα της ηλεκτροπαραγωγής με περίπου 110 GWe, η γεωθερμία με 15 GWe και η θαλάσσια ενέργεια με περίπου 0.5 GWe, κυρίως λόγω των δύο μονάδων αξιοποίησης των παλιρροιών σε Γαλλία και Νότια Κορέα καθώς και περιορισμένου αριθμού πιλοτικών εγκαταστάσεων αξιοποίησης της κυματικής ενέργειας. 2. Ιστορική Εξέλιξη Ενεργειακής Ηλεκτροπαραγωγής των ΑΠΕ Εξετάζοντας στη συνέχεια τη διαχρονική συμβολή των ΑΠΕ στην κάλυψη των αναγκών ηλεκτροπαραγωγής του Πλανήτη μας (Σχήμα 3), η συνεισφορά σχεδόν αποκλειστικά των υδροηλεκτρικών σταθμών είναι ιδιαίτερα αξιόλογη, παρουσιάζοντας αύξηση από τις 1000 TWhe το 1965 σε περίπου 2000 TWhe το 1990. Από το 1990 κι έπειτα αρχίζει παράλληλα να καταγράφεται αξιόλογη παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από κάθε μορφής βιομάζα καθώς και μικρή αρχικά συμμετοχή των αιολικών πάρκων, η οποία και ενισχύεται σημαντικά μετά το 2005, οπότε και αλλάζει εκθετικά η παρουσία των ΑΠΕ στην ηλεκτροπαραγωγή του Πλανήτη μας. Πράγματι, από το 2005 κι έπειτα (Σχήμα 4), η συμμετοχή των ΑΠΕ στο μίγμα της ηλεκτροπαραγωγής γίνεται σημαντική καθώς αιολικά και φωτοβολταϊκά πάρκα πλησιάζουν τη συνολική παραγωγή των 2000 TWhe και μαζί με τη συμμετοχή της βιομάζας αρχίζουν να αμφισβητούν την πρωτοκαθεδρία των υδροηλεκτρικών σταθμών. Σε κάθε περίπτωση η ετήσια παραγωγή των ΑΠΕ υπερβαίνει πλέον τις 7500 TWhe, αντιπροσωπεύοντας περισσότερο από το 25% της πλανητικής κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας (περίπου 27000 TWhe), ενώ ενδιαφέρον παρουσιάζει και η έναρξη αξιοποίησης της θαλάσσιας ενέργειας, με τη συμμετοχή επί του παρόντος μόνο των θαλάσσιων αιολικών πάρκων. Σχήμα 3: Διαχρονική Εξέλιξη Ηλεκτροπαραγωγής από ΑΠΕ σε επίπεδο Πλανήτη και επιλεγμένων περιοχών. Βλ. Άρθρο Σχήμα 4: Διαχρονική μεταβολή του ενεργειακού μείγματος ηλεκτροπαραγωγής από ΑΠΕ, μη λαμβάνοντας υπόψιν τους υδροηλεκτρικούς σταθμούς. Τέλος, σε εθνικό επίπεδο η συμμετοχή των ΑΠΕ στην ηλεκτροπαραγωγή της Ευρώπης και των ΗΠΑ έχει ξεκινήσει ήδη από τη δεκαετία του ’60. Από το 2004 κι έπειτα εντάθηκαν περαιτέρω οι προσπάθειες αξιοποίησης των ΑΠΕ στην ευρωπαϊκή ήπειρο, με αποτέλεσμα το 2020 η συνεισφορά των ΑΠΕ στην ηλεκτροπαραγωγή της ΕΕ-27 να υπερβαίνει τις 1700 TWhe. Οι αντίστοιχες προσπάθειες στις ΗΠΑ ξεκίνησαν το 2010 αλλά με σχετικά χαμηλότερη ένταση, ως εκ τούτου το 2020 οι ΑΠΕ στις ΗΠΑ παρήγαγαν περίπου 800 TWhe. Όσον αφορά τις χώρες της ασιατικής ηπείρου, καθοριστική στην αξιοποίηση των ΑΠΕ για την ηλεκτροπαραγωγή αποτελεί η συμβολή της κινεζικής οικονομίας, ενώ περιορισμένη αξιοποίηση των ΑΠΕ καταγράφεται στην Ιαπωνία και την Ινδία. Ειδικότερα για την Κίνα, μετά το 1995 αρχίζει μία εντυπωσιακή ανάπτυξη των εφαρμογών ΑΠΕ, με αποτέλεσμα το 2014 η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ να υπερβεί αυτήν της ΕΕ και σήμερα η Κίνα να παρουσιάζει περίπου 2200 TWhe από ΑΠΕ, αντιπροσωπεύοντας το 30% περίπου της αντίστοιχης πλανητικής παραγωγής. Ey=CFy.Po.8760 (1) Σε μια προσπάθεια να συγκρίνουμε την εγκατεστημένη ισχύ "Po" των μονάδων αξιοποίησης των ΑΠΕ (μεγάλοι και μικροί υδροηλεκτρικοί σταθμοί, αιολικά πάρκα, φωτοβολταϊκές και ηλιακές θερμικές εγκαταστάσεις, μονάδες αξιοποίησης βιομάζας, γεωθερμικοί και παλιρροϊακοί σταθμοί και κυματικά πάρκα), Σχήμα 5, με την αντίστοιχη ηλεκτροπαραγωγή "Ey" των Σχημάτων 3 και 4, πρέπει να ληφθεί υπόψιν αφενός η εξίσωση (1), αφετέρου ο διαφορετικός (ετήσιος) συντελεστής αξιοποίησης (CFy) των επιμέρους τεχνολογιών ΑΠΕ με βάση και την περιοχή εγκατάστασης. Ειδικότερα, η μακρόχρονη εμπειρία αξιοποίησης των χερσαίων αιολικών πάρκων έχει συμβάλλει έτσι ώστε ο αντίστοιχος συντελεστής αξιοποίησης να κυμαίνεται μεταξύ 25% και 35%, ενώ για τα θαλάσσια αιολικά πάρκα η σχετική περιοχή τιμών κυμαίνεται μεταξύ 35% και 50% σε μακροχρόνια βάση. Αντίστοιχα, για τους φωτοβολταϊκούς σταθμούς ο συντελεστής αξιοποίησης κυμαίνεται μεταξύ 15% και 22%, ενώ για την περίπτωση των υδροηλεκτρικών σταθμών πρέπει να γίνει σαφής διαφοροποίηση μεταξύ μικρών (CFy μεταξύ 30% και 50%) και μεγάλων υδροηλεκτρικών σταθμών, καθώς και αν οι υδροηλεκτρικοί σταθμοί χρησιμοποιούνται αποκλειστικά ως μονάδες αιχμής (CFy μεταξύ 10% και 20%) ή ως μονάδες βάσης, οπότε ο αντίστοιχος συντελεστής αξιοποίησης προσεγγίζει τις τιμές των μικρών υδροηλεκτρικών σταθμών. Βλ. Άρθρο Σχήμα 5: Η συμμετοχή των σταθμών ηλεκτροπαραγωγής από ΑΠΕ στις μονάδες ηλεκτροπαραγωγής περιοχών του Πλανήτη μας το 2018. 3. Ανάπτυξη Αιολικών και Ηλιακών Εφαρμογών (1990-2020) Λαμβάνοντας υπόψιν ότι τα τελευταία είκοσι χρόνια καταγράφεται μία εκθετική αύξηση των εφαρμογών αρχικά της αιολικής και πιο πρόσφατα της ηλιακής ενέργειας στον τομέα της ηλεκτροπαραγωγής, η ανάλυση που ακολουθεί θα επικεντρωθεί στις εν λόγω τεχνολογίες, οι οποίες και θεωρούνται σχεδόν αποκλειστικά υπεύθυνες για τη μορφή του Σχήματος 3. Σχήμα 6: Διαχρονική Εξέλιξη Εγκατεστημένης Αιολικής Ισχύος σε επίπεδο Πλανήτη και ΕΕ. Σχήμα 7: Διαχρονική μεταβολή της αιολικής ηλεκτροπαραγωγής σε επίπεδο Πλανήτη καθώς και στις ισχυρότερες οικονομίες του Πλανήτη μας. Ειδικότερα, στο Σχήμα 6 παρουσιάζεται η διαχρονική μεταβολή της εγκατεστημένης αιολικής ισχύος στο χρονικό διάστημα (1990-2020) τόσο σε πλανητικό όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Πέραν του γεγονότος ότι το 2020 η εγκατεστημένη αιολική ισχύς υπερέβη τα 740 GWe (σήμερα (τέλος 2021) προσεγγίζει τα 800 GWe), σημαντική είναι η σταδιακή μείωση του ποσοστού της ΕΕ-28 (220 GWe) λόγω του εντυπωσιακού ρυθμού αύξησης των εγκατεστημένων αιολικών πάρκων στην Κίνα (280 GWe). Η εξέλιξη αυτή συμβαδίζει και με την πορεία της ενεργειακής παραγωγής των αιολικών πάρκων στο Σχήμα 7, όπου περίπου 1600 TWhe προήλθαν το 2020 από την αιολική ενέργεια, με σχεδόν ίση συμμετοχή από την πλευρά της Ευρώπης και της Κίνας. Ειδικότερα για την Ευρώπη, σε ορισμένες χώρες όπως η Δανία, η Γερμανία, η Ισπανία, η Πορτογαλία, η Ιρλανδία και η Ελλάδα, η συμμετοχή της αιολικής ενέργειας στην εγχώρια ηλεκτροπαραγωγή (Σχήμα είναι καθοριστική, με ποσοστά που υπερβαίνουν για τη Δανία το 50% ενώ και για τις υπόλοιπες χώρες κυμαίνονται στην περιοχή του 15% έως 25%. Τέλος, ιδιαίτερα σημαντική και ελπιδοφόρα είναι η αξιοποίηση της θαλάσσιας αιολικής ενέργειας με την κατασκευή θαλάσσιων (offshore) αιολικών πάρκων κυρίως στην Ευρώπη, με τη λειτουργία ήδη σταθμών συνολικής εγκατεστημένης ισχύος ίσης με 35 GWe για την αξιοποίηση του υψηλού διαθέσιμου αιολικού δυναμικού των θαλασσών (Σχήμα 9). Σχήμα 8: Συμμετοχή Αιολικής Ενέργειας στην Ηλεκτροπαραγωγή των μελών της ΕΕ-28. Σχήμα 9: Διαχρονική Εξέλιξη Εγκατεστημένης Θαλασσίας Αιολικής Ισχύος στις ισχυρότερες οικονομίες του Πλανήτη μας. Ανάλογη συμπεριφορά, αλλά με μια καθυστέρηση περίπου 10-15 ετών καταγράφεται και στις εφαρμογές της ηλιακής ενέργειας, με έμφαση στη δημιουργία φωτοβολταϊκών πάρκων καθώς και πιλοτικές κυρίως ηλιακές θερμικές εγκαταστάσεις ηλεκτροπαραγωγής (6.5 GWe). Ειδικότερα, τα μόλις 1 GWe εγκατεστημένης ισχύος φωτοβολταϊκών πάρκων το 2000, έχουν προσεγγίσει τα 710 GWe το 2020 (Σχήμα 10). Πιο συγκεκριμένα, στην Κίνα έχουν εγκατασταθεί περίπου 255 GWe, στην Ιαπωνία, που διεκδικεί από τις ΗΠΑ (76 GWe) τη δεύτερη θέση σε μέγεθος εγκαταστημένων φωτοβολταϊκών πάρκων στον Πλανήτη μας, λειτουργούν περισσότερα από 67 GWe, ενώ η Γερμανία έχει εγκαταστήσει 54 GWe και μαζί με την Ιταλία (21 GWe) και την Ισπανία (15 GWe) αποτελούν τις κυριότερες ευρωπαϊκές περιοχές με σημαντική αξιοποίηση της ηλιακής ενέργειας στην ηλεκτροπαραγωγή. Αντίστοιχα, στην Ασιατική αγορά, εκτός από τη δεσπόζουσα παρουσία της Κίνας και τη διαρκώς αυξανόμενη συμμετοχή της Ιαπωνίας, σημαντική εγκατεστημένη φωτοβολταϊκή ισχύ εμφανίζει η Ινδία (40 GWe), το Βιετνάμ (16.5 GWe) και η Νότια Κορέα (15 GWe), ενώ η Αυστραλία εμφανίζει με τη σειρά της 18 GWe εγκατεστημένης φωτοβολταϊκής ισχύος. Βλ. Άρθρο Σχήμα 10: Διαχρονική Εξέλιξη Εγκατεστημένης Ηλιακής Ισχύος σε επίπεδο Πλανήτη. Βλ. Άρθρο Σχήμα 11: Διαχρονική Εξέλιξη Τεχνολογιών κατασκευής εμπορικών φωτοβολταϊκών πλαισίων. Αναφορικά με τις τεχνολογίες παραγωγής των εμπορικών φωτοβολταϊκών πλαισίων, η κυριαρχία των μονοκρυσταλλικών (mono-Si) πλαισίων στις αρχές της δεκαετίας του ’90 έχει παραχωρήσει (Σχήμα 11) μεγάλο μέρος της αγοράς στα πολυκρυσταλλικά (poly-Si) πλαίσια, τα οποία αντιπροσωπεύουν πλέον περισσότερο από το 50% των σχετικών εφαρμογών. Ενδιαφέρον παρουσιάζει και η συμμετοχή του άμορφου πυριτίου (thin-film) στην κατασκευή των φωτοβολταϊκών πλαισίων, που αν και φάνηκε ότι θα κυριαρχήσει στις ηλιακές εφαρμογές στα τέλη της δεκαετίας του ’90, εντούτοις κατόπιν αρκετών διακυμάνσεων στα επόμενα χρόνια φαίνεται να ισορροπεί σε ένα μερίδιο αγοράς περίπου 15%. Φυσικά, δεν πρέπει να παραληφθούν και οι ιδιαίτερα φιλόδοξες προσπάθειες για αξιοποίηση νέων ανόργανων καθώς και οργανικών ενώσεων (ribbon-Si) για τη βελτίωση της ενεργειακής και οικονομικής απόδοσης των φωτοβολταϊκών πλαισίων που καταγράφηκαν τα επόμενα χρόνια. 4. Οι Προοπτικές Αξιοποίησης των ΑΠΕ Λαμβάνοντας υπόψιν αφενός τις δεσμεύσεις των κρατών μελών του ΟΗΕ (Σύνοδος για το Κλίμα 2021 στη Γλασκώβη) για την προστασία του κλίματος αλλά και την απειλή εξάντλησης των αποθεμάτων συμβατικών (ορυκτών) καυσίμων, το μεγαλύτερο μέρος του Πλανήτη μας επικεντρώνει το ενδιαφέρον του στη δυναμική αξιοποίηση των ΑΠΕ. Από τις διαθέσιμες επιστημονικές αναλύσεις είναι κοινώς παραδεκτό ότι η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ περιορίζει έως και δύο τάξεις μεγέθους τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου (Σχήμα 12) σε σχέση με τα ορυκτά καύσιμα σε ανάλυση κύκλου ζωής ανά μονάδα παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας (από 450-1200 kg CO2/MWhe σε 20-100 kg CO2/MWhe), γεγονός που αναμένεται να ενθαρρύνει ακόμα περισσότερο τις εφαρμογές των ΑΠΕ στην ηλεκτροπαραγωγή σε υποκατάσταση των ορυκτών καυσίμων. Αξίζει να αναφερθεί ότι η ΕΕ έχει θέσει ως στόχο το 2050 να απουσιάζουν τα αέρια του θερμοκηπίου από τον τομέα ηλεκτροπαραγωγής των κρατών μελών της Ένωσης. Σχήμα 12: Σύγκριση Εκπομπών Αερίων του Θερμοκηπίου από την Αξιοποίηση Όλων των Τεχνολογιών του τομέα της Ηλεκτροπαραγωγής, σε ανάλυση κύκλου ζωής. Συνυπολογίζοντας και τη συγκέντρωση καθώς και τον έλεγχο των αποθεμάτων ορυκτών καυσίμων σε συγκεκριμένες περιοχές του Πλανήτη μας, οι ΑΠΕ αναμένεται να συνεχίσουν να είναι οι ταχύτερα αναπτυσσόμενες (γεωγραφικά κατανεμημένες) ενεργειακές μορφές σε ολόκληρο τον Πλανήτη τα επόμενα χρόνια, υπερκαλύπτοντας το 2025 την παραγωγή των μονάδων που βασίζονται στην καύση του άνθρακα (Σχήμα 13). Πιο συγκεκριμένα, η πλανητική ηλεκτροπαραγωγή το 2050 εκτιμάται ότι θα διπλασιασθεί προσεγγίζοντας τις 45000 TWhe, εκ των οποίων τουλάχιστον το 50% θα προέρχεται από τις τεχνολογίες των ΑΠΕ. Εκτιμάται δε ότι ήδη μετά το 2030 νέες τεχνολογίες ΑΠΕ, όπως η κυματική ενέργεια σε συνδυασμό με τις θαλάσσιες αιολικές εφαρμογές, και η ηλιακή θερμική ενέργεια θα περάσουν σταδιακά κι αυτές σε επίπεδο εμπορικής εφαρμογής. Σχήμα 13: Πρόβλεψη εξέλιξης ενεργειακού μείγματος ηλεκτροπαραγωγής έως το 2050. Ολοκληρώνοντας το Τέταρτο Μέρος της ετήσιας Ενεργειακής Ανάλυσης του Πλανήτη μας, είναι ευδιάκριτη η σημαντική αύξηση της συμμετοχής των ΑΠΕ στον τομέα της ηλεκτροπαραγωγής, με προφανείς προοπτικές για σταδιακή υποκατάσταση των ορυκτών καυσίμων από ΑΠΕ, κυρίως λόγω των προσπαθειών περιορισμού των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Στην προσπάθεια αυτή σταθερή είναι εδώ και πολλά χρόνια η συμμετοχή των υδροηλεκτρικών σταθμών, ενώ τα τελευταία χρόνια εντυπωσιακή είναι η αύξηση της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από αιολική και ηλιακή ενέργεια (κυρίως από φωτοβολταϊκούς σταθμούς). Παράλληλα, διαγράφεται μία στροφή των αιολικών εφαρμογών προς το θαλάσσιο χώρο, γεγονός που αναμένεται σταδιακά να ενεργοποιήσει και το ενδιαφέρον για την παράλληλη εγκατάσταση εμπορικών κυματικών μηχανών. Με πρωτοπόρο την Ευρωπαϊκή Ένωση αλλά και με κυρίαρχη την παρουσία της Κίνας, η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ αναμένεται το 2050 να υπερκεράσει την παραγωγή των ορυκτών καυσίμων, καλύπτοντας τουλάχιστον το 50% της πλανητικής ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας έναντι του 27% που αντιπροσωπεύει σήμερα (τέλος 2021). RES Contribution on Elecricity of our Planet_v14.doc Απόσπασμα από τα Συμπεράσματα (Τέταρτο Μέρος) της Ετήσιας Έκθεσης Εργαστηρίου Ήπιων Μορφών Ενέργειας & Προστασίας Περιβάλλοντος, Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής View full είδηση

Διεύρυνση και επιτάχυνση του επενδυτικού προγράμματος για ανανέωση των κρίσιμων στοιχείων του συστήματος μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας ανακοίνωσε ο ΑΔΜΗΕ, με αφορμή την επιδείνωση της κλιματικής κρίσης και αυξανόμενη ανάγκη θωράκισης του Συστήματος Μεταφοράς. Στο πλαίσιο αυτό ο προϋπολογισμός του προγράμματος για την περίοδο 2021-2026 αυξήθηκε από 80 σε 200 εκατ, ευρώ προκειμένου στο διάστημα αυτό να αντικατασταθεί το 60% των υφιστάμενων στοιχείων του Συστήματος με γνώμονα την αντικατάσταση κάθε στοιχείου εξοπλισμού με ηλικία άνω των 24 ετών. Ο σχεδιασμός του προγράμματος είναι εμπροσθοβαρής, προκειμένου ο πλέον κρίσιμος εξοπλισμός του Συστήματος Υψηλής και Υπερυψηλής Τάσης να έχει ανανεωθεί μέχρι το τέλος του 2023, ενώ σχεδόν το σύνολο των διακοπτών 400 kV (69 από 74), θα έχουν αντικατασταθεί έως το 2024. Το 2021 Διαχειριστής αντικατέστησε ή ανακαίνισε πλήρως 74 στοιχεία εξοπλισμού, ενώ τα αντίστοιχα έργα που ολοκληρώθηκαν κατά την τριετία 2018-2020 ήταν 76. Με τον ρυθμό αυτό, εκτιμάται ότι το πρόγραμμα μπορεί να ολοκληρωθεί και πριν από το 2026, ανάλογα με τις δυνατότητες των επόμενων ετών. Παράλληλα, δρομολογούνται έργα τεχνολογικής αναβάθμισης του Συστήματος της Κρήτης, τα οποία έχουν ενσωματωθεί και στο νέο Δεκαετές Πρόγραμμα Ανάπτυξης 2023-2032. View full είδηση