Αναζήτηση στην κοινότητα

Σύμφωνα με την ετήσια έκθεση της ΤτΕ στην Ελλάδα της κρίσης, το φαινόμενο της εκροής ανθρώπινου κεφαλαίου που είναι γνωστό με τον όρο “διαρροή” ή “έξοδος εγκεφάλων” (brain drain ή exodus), έχει λάβει τρομακτικές διαστάσεις. Από το 2008 μέχρι το 2013, σχεδόν 223 χιλιάδες νέοι ηλικίας 25-39 ετών εξήλθαν μόνιμα από τη χώρα με κατεύθυνση πιο ανεπτυγμένες χώρες, αναζητώντας εργασία με καλύτερη αμοιβή και καλύτερες προοπτικές κοινωνικής και οικονομικής προόδου. Είναι η γενιά που επηρεάστηκε περισσότερο από την κρίση, γνωστή ως “generation E” (expats) ή “generation G” (young, talented and Greek) ή “generation We”. Η εκδήλωση του φαινομένου και η δυναμική του καθιστούν επιτακτική την ανάγκη, πρώτον, να αποτυπωθούν και να καταγραφούν τα χαρακτηριστικά του, δεύτερον, να διερευνηθούν οι λόγοι για τους οποίους εκδηλώνεται στην παρούσα συγκυρία και, τρίτον, να εντοπιστούν οι αρνητικές επιπτώσεις για την εγχώρια οικονομία προκειμένου να διαπιστωθεί υπό ποιες συνθήκες θα μπορούσε να καταγραφεί επιστροφή του ανθρώπινου κεφαλαίου. Αυτά τα τρία ζητούμενα αποτελούν τους άξονες στους οποίους θα κινηθεί η παρούσα ανάλυση, πριν καταλήξει με τη διατύπωση ενός ελάχιστου συνόλου έξι προτάσεων πολιτικής που συνδέονται με τη διατηρήσιμη ανάπτυξη και που μπορούν να βοηθήσουν όχι μόνο στον περιορισμό, αλλά και στην αντιστροφή του φαινομένου. Η ελληνική οικονομία και κοινωνία επένδυσε στη φυγή ως αντίδραση στην εκτίναξη του ποσοστού ανεργίας και την ταχεία βύθισή της στην ύφεση. Μια σταθερή εξερχόμενη ροή 38 χιλιάδων ατόμων στα έτη 2008 και 2009 υπερδιπλασιάστηκε μέσα σε μόλις δύο έτη 2010-2011, ξεπερνώντας το 2013 τις 104 χιλιάδες και σχεδόν τις 427 χιλιάδες άτομα σωρευτικά για όλη την περίοδο. Η ετήσια ροή των μονίμως εξερχόμενων Ελλήνων υπηκόων ηλικίας 25-39 ετών αυξήθηκε από 20 χιλιάδες το 2008 σε 53 χιλιάδες το 2013, ενώ αθροιστικά σχεδόν 223 χιλιάδες άτομα της συγκεκριμένης ηλικιακής ομάδας εξήλθαν μόνιμα από τη χώρα. Την ίδια περίοδο, το κατά κεφαλήν ακαθάριστο διαθέσιμο εισόδημα των ελληνικών νοικοκυριών μειώθηκε από 93,8% του μέσου όρου της ευρωζώνης των 19 το 2008σε μόλις 68,8% το 2013. Η εκπαίδευση φαίνεται ότι αποτέλεσε καθοριστικό παράγοντα για τη μείωση της ανεργίας των μορφωμένων νέων στα χρόνια πριν από την κρίση. Αν και είναι νωρίς να διαπιστωθεί η μετρήσιμη επίπτωση της εξόδου στα μακροοικονομικά μεγέθη, υπάρχουν ωστόσο σημαντικά επιχειρήματα που συνηγορούν ότι το καθαρό αποτέλεσμα είναι εν τέλει αρνητικό. Πρώτον, η έξοδος σημειώνεται από μια χώρα με αρνητικούς δημογρα φικούς ρυθμούς και αφορά ως επί το πλείστον άγαμους νέους, άνδρες και γυναίκες. Αυτό έχει ως συνέπεια όχι μόνο την αρνητική επίπτωση στον ήδη υποτονικό ρυθμό γεννητικότητας, αλλά και τη μεγαλύτερη επιβάρυνση των ασφαλιστικών ταμείων, αφού η χώρα θα στερηθεί μόνιμα ένα σημαντικό τμήμα απασχολήσιμων ατόμων. Δεύτερον, στην Ελλάδα αποκλειστικός φορέας κατάρτισης και εξειδίκευσης ανθρώπινου δυναμικού σε ανώτατο επίπεδο είναι το Δημόσιο μέσω των δημόσιων πανεπιστημιακών ιδρυμάτων, των οποίων κύρια πηγή χρηματοδότησης είναι τα χρήματα των φορολογουμένων. Η έξοδος επομένως επιστημονικού δυναμικού που έλαβε εξειδίκευση στη χώρα όσο και η παραμονή του μετά το πέρας των σπουδών στο εξωτερικό συνιστούν σημαντική απώλεια. Τρίτον, η εκροή ανθρώπινου κεφαλαίου αφορά κυρίως το πλέον ανταγωνιστικό, ικανό και φιλόδοξο τμήμα του εργατικού δυναμικού. Η παραγωγική του αξιοποίηση από ξένη χώρα συνιστά μόνιμη βλάβη για τη χώρα καταγωγής, αφού η μέση ποιότητα του εναπομένοντος αποθέματος ανθρώπινου κεφαλαίου χειροτερεύει. Τέταρτον, αρχικά αυξάνεται η προσδοκώμενη απόδοση της εκπαίδευσης, αφού τα μορφωμένα άτομα είναι αυτά που κατά κανόνα απολαμβάνουν καλύτερες προοπτικές προόδου στις χώρες εισδοχής. Μεταναστεύουν όμως και άτομα με μικρότερη εξειδίκευση και μόρφωση, με αποτέλεσμα να περιορίζεται το όφελος από την προσδοκώμενη μεγαλύτερη απόδοση της εκπαίδευσης, αφού η έλλειψη προσφοράς εξειδικευμένης εργασίας με δεδομένη τη ζήτηση διαμορφώνει προσδοκίες για υψηλότερη αμοιβή και μειώνει κάθε κίνητρο για εκπαίδευση και βελτίωση της ποιότητας. Πηγή: http://www.kerdos.gr/%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE%B9%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE-%CE%BA%CE%BF%CE%B9%CE%BD%CF%89%CE%BD%CE%AF%CE%B1/153641-%CF%80%CE%AC%CE%BD%CF%89-%CE%B1%CF%80%CF%8C-223000-%CE%BD%CE%AD%CE%BF%CE%B9-%CE%AD%CF%87%CE%BF%CF%85%CE%BD-%CF%86%CF%8D%CE%B3%CE%B5%CE%B9-%CE%B1%CF%80%CF%8C-%CF%84%CE%B7%CE%BD-%CE%B5%CE%BB%CE%BB%CE%AC%CE%B4%CE%B1-%CE%B1%CF%80%CF%8C-%CF%84%CE%BF-2008

Πρωτοφανής είναι η έξοδος επιστημόνων και γενικώς επαγγελματιών υψηλής εξειδίκευσης που γνωρίζει η Ευρώπη και πλήττει κυρίως τις χώρες της ευρωπαϊκής περιφέρειας. Εχοντας δεχθεί καίριο πλήγμα από την οικονομική κρίση, Ελλάδα, Ιταλία, Ισπανία, Πορτογαλία και Ιρλανδία κυριολεκτικά εγκαταλείπονται από την αφρόκρεμα της νεότερης γενιάς. Σημαντικό τμήμα τους μετακινείται από την περιφέρεια προς τον πυρήνα της Ευρωζώνης, όπως για παράδειγμα στη Γερμανία, είτε επειδή εκεί μπορούν να βρουν δουλειά, είτε επειδή οι μισθοί εκεί είναι πολύ υψηλότεροι. Περίπου το 1/10 της ελληνικής ακαδημαϊκής κοινότητας εργάζεται ήδη στο εξωτερικό, ενώ χιλιάδες Πορτογάλοι και Ισπανοί με υψηλή εξειδίκευση έχουν μεταναστεύσει στις πρώην αποικίες των χωρών τους στη Νότια Αμερική ή στην Αφρική. Εξίσου σημαντικός αριθμός Ιρλανδών έχει μεταβεί στις ΗΠΑ ή στην Αυστραλία και στην Ιταλία, καθώς η κρίση, που άρχισε πριν από μια δεκαετία και στάθηκε καταλυτική, έχει οξύνει στο έπακρον τη φυγή των ταλαντούχων νέων. Το ποσοστό των μεταναστών υψηλής εξειδίκευσης που μετακινούνται από τις χώρες του Νότου, Ελλάδα, Ισπανία, Ιταλία και Πορτογαλία, προς την υπόλοιπη Ευρώπη εκτινάχθηκε στο 51% μόνο κατά τη διετία 2011-2012 από το μόλις 23% στο οποίο περιοριζόταν τη διετία 2005-2006. Είναι, ωστόσο, πολλές οι ενδείξεις που συγκλίνουν στο συμπέρασμα ότι υπάρχουν και άλλοι παράγοντες πίσω από αυτήν την «αιμορραγία» εγκεφάλων και όχι μόνο η οικονομική κρίση. Σύμφωνα με στοιχεία του ΟΟΣΑ, από το 1996 ώς το 2011 οι επιστήμονες ερευνητές που μετακινήθηκαν από την Ευρώπη στη Βόρεια Αμερική υπερβαίνουν σημαντικά τον αριθμό όσων επιστημόνων κινήθηκαν αντιστρόφως. Και βέβαια ο δικός τους αριθμός δεν συγκρίνεται με τον απείρως υψηλότερο των ιδιαίτερα φιλόδοξων νέων που στράφηκαν στην Αμερική και στη Silicon Valley. Οι Ευρωπαίοι απόδημοι επιστήμονες συχνά αμείβονται πολύ καλύτερα από τους Αμερικανούς ομολόγους τους λόγω της ιδιαίτερα υψηλής εξειδίκευσής τους αλλά και του ταλέντου τους. Το αποτέλεσμα όμως είναι να μην επιστρέφουν στις χώρες τους παρά μόνο ως συνταξιούχοι, και συνεπώς να μην επηρεάζουν πλέον το σύστημα. Το πρόβλημα είναι οξύτερο στις χώρες του ευρωπαϊκού Νότου όπου το ποσοστό των αποδήμων που επιστρέφει είναι κάτω του 20%. Σύμφωνα με σχετική έρευνα της ιστοσελίδας Aspenia, για τις χώρες του Νότου κάθε νέος επιστήμονας που φεύγει, αντιπροσωπεύει τη ζημία μιας αποτυχημένης επένδυσης για τη χώρα. Ενδεικτική είναι η περίπτωση της Ιταλίας, όπου αν εκτιμηθεί το κόστος της πλήρους εκπαίδευσης ενός νέου, για κάθε απόφοιτο που εγκαταλείπει τη χώρα η κυβέρνηση έχει χάσει περίπου 500.000 ευρώ. Στην προσπάθειά της να αντιστρέψει την «αιμορραγία» εγκεφάλων και να προσελκύσει ταλέντα από άλλες χώρες, η Ε.Ε. υιοθέτησε το πρόγραμμα Μπλε Κάρτα το 2011. Ευελπιστούσε να προσελκύσει 20 εκατ. επαγγελματίες υψηλής εξειδίκευσης και ιδιαιτέρως μηχανολόγους, στελέχη σχεδιασμού επιχειρήσεων, επιστήμονες του κλάδου της βιοτεχνολογίας μέχρι το 2030. Τα αποτελέσματα υπήρξαν, ωστόσο, απογοητευτικά καθώς το 2012 και το 2013 η Ε.Ε. χορήγησε λιγότερες από 20.000 βίζες σε επιστήμονες αυτής της κατηγορίας. Οικονομικοί αναλυτές προτείνουν σειρά κινήτρων όπως οι φοροαπαλλαγές, η πρόσβαση σε προνομιακά δάνεια για τη δημιουργία επιχειρήσεων ή ακόμη και την πολιτική εκπροσώπηση. Οι φοροαπαλλαγές, πάντως, έχουν ήδη αποδειχθεί ανεπαρκές μέτρο. Πηγή: http://www.kathimerini.gr/833377/article/epikairothta/episthmh/oi-episthmones-egkataleipoyn-mazika-ton-eyrwpaiko-noto

Σε “ανοιχτή πληγή” για την Ελλάδα εξελίσσεται η “διαρροή” επιστημονικού - και υψηλής εξειδίκευσης - προσωπικού στο εξωτερικό. Ήδη, την περίοδο 2009-2013 το λεγόμενο brain drain κόστισε στην Ελλάδα 228.000 επιστήμονες και εξειδικευμένα στελέχη, που μετανάστευσαν στο εξωτερικό, με τη σχετική τάση να συνεχίζεται και το 2014. Σύμφωνα με όσα αναφέρει η Alpha Bank στο Εβδομαδιαίο Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων, από 21 χώρες, στις οποίες αναφέρεται σχετική μελέτη, μόνο στην Ιρλανδία, τη Ρουμανία και την Πολωνία το ποσοστό των εξερχόμενων μεταναστών ως προς το εργατικό δυναμικό είναι υψηλότερο σε σχέση με την Ελλάδα. “Το φαινόμενο της εκροής του ανθρωπίνου κεφαλαίου έχει λάβει διαστάσεις στην Ελλάδα την περίοδο της οικονομικής κρίσης, καθώς οι αρτιότερα εκπαιδευμένοι εργαζόμενοι αναζητούν, σε άλλες χώρες, καλύτερες συνθήκες διαβιώσεως, με υψηλότερες αμοιβές και προοπτική κοινωνικής και οικονομικής προόδου”, αναφέρει το σχετικό report. Οι βασικοί λόγοι της εκροής του επιστημονικού και εξειδικευμένου εργατικού δυναμικού από τη χώρα, σύμφωνα με τη μελέτη, σχετίζονται με οικονομικούς, αλλά και με άλλους μη-οικονομικούς παράγοντες. Οι οικονομικοί παράγοντες αφορούν στην αλματώδη αύξηση του ποσοστού ανεργίας, πρωτίστως της ανεργίας των νέων, σε συνδυασμό με ταυτόχρονη σημαντική πτώση του διαθέσιμου εισοδήματος των νοικοκυριών. Επιπλέον, η αδυναμία εύρεσης εργασίας, αλλά και η μείωση των αποδοχών, οδηγούν τους επιστήμονες προς αναζήτηση εργασίας σε πιο ανεπτυγμένες από την Ελλάδα χώρες. Οι μη οικονομικοί παράγοντες, που ενισχύουν την εκροή ανθρωπίνου κεφαλαίου, αφορούν την έλλειψη ελπίδας και την εμπέδωση της πεποίθησης, ειδικά ανάμεσα στους νέους, ότι δεν πρόκειται να δημιουργηθούν, στο άμεσο μέλλον, θέσεις εργασίας ικανές να τους απορροφήσουν. Επίσης, σχετίζονται με την αντίληψη ότι, ακόμη κι αν δημιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας, η παρούσα αξία των μελλοντικών εισοδημάτων τους δεν θα είναι ικανοποιητική. Συνέπειες Όπως αναφέρει στην έκθεση της, η Διεύθυνση Οικονομικών Μελετών της Alpha Bank, αυτή η εκροή ανθρώπινου δυναμικού μπορεί να προκαλέσει ελλείψεις σε ειδικευμένο εργατικό δυναμικό (για παράδειγμα μηχανικούς, ιατρούς, νοσηλευτές). Και ακόμα, ενδέχεται να έχει αρνητική επίπτωση στη δημογραφική διάρθρωση του ασφαλιστικού συστήματος, αφού οι νέοι επιστήμονες που μεταναστεύουν, θα μπορούσαν να συνεισφέρουν σημαντικά σε εισφορές στο ασφαλιστικό σύστημα. Τέλος, η εκροή επιστημόνων ενδέχεται να έχει και αρνητικό δημοσιονομικό αντίκτυπο. Δεδομένου ότι οι εργαζόμενοι μέτριου και υψηλού εκπαιδευτικού επιπέδου είθισται να επιτυγχάνουν υψηλότερες μισθολογικές απολαβές, συμβάλλοντας περισσότερο με τα εισοδήματα τους στα φορολογικά έσοδα. Τα χρόνια της κρίσης Όσον αφορά τις προϋποθέσεις, που πυροδοτούν την εκροή του ανθρώπινου κεφαλαίου, ειδικά την περίοδο της οικονομικής κρίσης, το σχετική report της Alpha Bank αναφέρει ότι το επίπεδο εκπαίδευσης των νέων στην Ελλάδα είναι από τα υψηλότερα και πάνω από το μέσο ευρωπαϊκό όρο, γεγονός που τους επιτρέπει να αναζητήσουν δουλειά στο εξωτερικό. Είναι ενδεικτικό ότι το ποσοστό των νέων ηλικίας 20- 24 με δευτεροβάθμια και τριτοβάθμια εκπαίδευση ανέρχεται σε 88%, ενώ στις χώρες της Ευρωζώνης το αντίστοιχο ποσοστό διαμορφώνεται σε 80%. Επιπλέον, στην Ελλάδα, παρατηρείται ότι, σε ορισμένες επαγγελματικές ειδικότητες, υπάρχει πληθώρα επιστημόνων που κατά την περίοδο προ της οικονομικής κρίσης μπορούσε να απορροφηθεί, ενώ στην παρούσα συγκυρία πλεονάζουν. Ειδικότερα, το 2013 η Ελλάδα είχε τον υψηλότερο δείκτη ιατρών ανά 1.000 κατοίκους, ήτοι 6,3, καταλαμβάνοντας, έτσι, την πρώτη θέση ανάμεσα στις ανεπτυγμένες χώρες, ενώ ο μέσος όρος του δείκτη στον ΟΟΣΑ ανερχόταν μόλις σε 3,3. Πηγή: http://www.sepe.gr/gr/research-studies/article/4315110/diogonetai-to-brain-drain-228000-epistimones-efugan-se-mia-pedaetia/

Η ατμοσφαιρική ρύπανση στην Κίνα έχει λάβει πλέον εφιαλτικές διαστάσεις με απρόβλεπτες κοινωνικές, αλλά και πολιτικές προεκτάσεις. Την τελευταία δεκαετία τα κρούσματα καρκίνου του πνεύμονα στην πρωτεύουσα Πεκίνο αυξήθηκαν σε ποσοστό άνω του 50% σύμφωνα με στοιχεία που δημοσίευσε το κινεζικό πρακτορείο ειδήσεων Xinhua. Μόλις την περασμένη εβδομάδα ήρθε στο φως της δημοσιότητας η περίπτωση ενός οκτάχρονου κοριτσιού που διαγνώστηκε με καρκίνο του πνεύμονα στην επαρχία Τζιανγκσού. Το Σεπτέμβριο, η κινεζική κυβέρνηση ανακοίνωσε δέσμη μέτρων για την καταπολέμηση του φαινομένου της αιθαλομίχλης στις βόρειες επαρχίες, ενώ τον Οκτώβριο η ατμοσφαιρική ρύπανση έσπασε τα “κοντέρ” στην πόλη Χαρμπίν, στα βορειοδυτικά, με πληθυσμό 11 εκατ. ανθρώπων. Η πρόταση της κινεζικής κυβέρνησης βασίζεται στην απομάκρυνση από τον άνθρακα με πρώτο μέτρο την απαγόρευση κατασκευής νέων ηλεκτροπαραγωγικών μονάδων άνθρακα γύρω από μεγάλα αστικά κέντρα, όπως το Πεκίνο, η Σανγκάη και η Γκουανγκζού. Ωστόσο, η κίνηση αυτή δεν θα γίνει χωρίς νέες περιβαλλοντικές ανησυχίες. Η κινεζική κυβέρνηση σχεδιάζει την κατασκευή 18 μονάδων συνθετικού φυσικού αερίου (SNG) ώστε να αντισταθμίσει τη μείωση 65% στη συμμετοχή του άνθρακα στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Ενώ το SNG μπορεί να συμβάλλει στη μείωση της μικροσωματιδιακής ρύπανσης, περιορίζοντας τις συγκεντρώσεις μικροσωματιδίων κατά 25% στις βόρειες επαρχίες, ξεχωριστή έρευνα που δημοσιεύτηκε στην επιθεώρηση Nature Climate Change έδειξε ότι η διαδικασία εξόρυξης του άνθρακα και της μετατροπής του σε φυσικό αέριο συνεπάγεται αύξηση 36%-82% στις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου σε σύγκριση με την απευθείας καύση του άνθρακα. Παράλληλα, οι μονάδες συνθετικού φυσικού αερίου που προκρίνονται για τις βόρειες και τις δυτικές επαρχίες της Κίνας θα υποβαθμίσουν το περιβάλλον σε “παρθένες” περιοχές όπως είναι η Εσωτερική Μογγολία. Τέλος, η μετατροπή του άνθρακα σε συνθετικό φυσικό αέριο απαιτεί τεράστιες ποσότητες νερού: έξι έως δέκα λίτρα για κάθε κυβικό μέτρο SNG, 18 φορές υψηλότερη από τη χρήση νερού του άνθρακα. Σαν να μην έφτανε αυτό, το 75% των νέων μονάδων SNG έχουν σχεδιαστεί σε ξηρές ή ημίξηρες περιοχές όπου οι υδάτινοι πόροι είναι πάρα πολύ περιορισμένοι και για αυτό πολύτιμοι. Σε αυτές τις περιοχές, Εσωτερική Μογγολία και Ξινγιάνγκ, κατοικούν εθνικές μειονότητες όπως Ουϊγούροι και Μογγόλοι που αντιμετωπίζουν ορατό πλέον κίνδυνο βίαιης διακοπής των κτηνοτροφικών και γεωργικών τους δραστηριοτήτων. Πηγή: http://www.econews.gr/2013/11/15/kina-rypansi-sng-108114/